Türkiye’nin Gündemi Z Kuşağı: ‘Kontrolleri Zor ve Öngörülmezler’

Z jenerasyonu, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın CHP Genel Lideri Kılıçdaroğlu’nu eleştirirken söylediği sözlerle birlikte bir kere daha Türkiye’nin gündemine geldi.

Erdoğan’ın “SSK’nın başında bulunduğu vakit hastanelerde hastalarımızın ne hale düştüğünü Z nesli bilmiyor…” halindeki kelamlarının akabinde Z nesli toplumsal medyada günlerce konuşuldu.

Euronews Türkçe’den Dilek Gül‘ün haberine nazaran gelecek derdi, işsizlik ve ekonomik sıkıntılar bu nesil ile adeta bütünleşmiş durumda.

Maya Vakfı’nın Smartlook Analytics laboratuvarı ile birlikte gerçekleştirdiği bir çalışma, Z neslinin gelecek korkusunun evvelki nesillere nazaran daha yüksek olduğunu söylüyor. 

Bu nesil aldıkları eğitimin gelecekte kendilerine rahat bir hayat sunmayacağına inanıyor.

Gezici Araştırma şirketi, geçen yıl Türkiye genelinde yaptığı son anket çalışmasında “Gelecek Z jenerasyonunun elinde” tespitini yaptı.

Z nesline ilişkin araştırma raporunda Z jenerasyonunun yüzde 76,4‘ü adalet, demokrasi, tabir ve niyet özgürlüğü, liyakat, israf, sanat üzere kavramları değerli bulduğu belirtiliyor. 

Ankete nazaran, AB’yi destekleyenlerin oranı Z jenerasyonunda yüzde 78,6 iken X ve Y jenerasyonlarında bu oran yüzde 35,6.

Ayrıyeten, Z neslinin insan hakları, hayvan hakları, cinsiyet ayrımcılığı üzere hususlarda hassas olduğu, haklar konusunda eşitlik temelli bir anlayışa sahip olduğu tabir ediliyor.

Anketin sonuçlarını değerlendiren Gezici Araştırma Merkezi Lideri Murat Gezici, ırk, lisan, din, cinsiyet, mezhep üzere ögelere çok kıymet vermeyen Z neslinin yüzde 15,7’si namaz kılma, oruç tutma üzere dini inançlarının gerekliliklerini yerine getiriyorken, yüzde 55,8’si bu gereklilikleri yerine getirmediğini söylüyor. Yüzde 28,5’i ise inançsız.

Üsküdar Üniversitesi Sosyoloji Bölümü’nden Doç. Dr. Barış Erdoğan, Z neslinin tek kesimli bir yapı olarak düşünülmesine karşı.

Bu nesli incelerken toplumdaki bölünmelere ve toplumsal sınıflara dikkat etmek gerektiğini söz eden Erdoğan, ”Merdiven altı atölyelerde çalışan bir gençlik ile orta-üst sınıf hayat alanlarından gelen gençlik birebir nesil içinde anılsalar da vaktin ruhunu farklı yaşarlar.” diyor.

“Z nesli gençliği Türkiye’de internet teknolojileriyle doğmuş birinci nesildir. Onlar daha evvelki nesiller üzere bilgiye alışılageldik iktidar merkezinden değil, denetimi dahi mümkün olmayan çok farklı kaynaklardan alarak ulaşmaktadırlar. İstedikleri bilgiye direkt ulaşabilme özgürlüğü onlarda harikulade bir özgüven duygusu yaratmaktadır. Bu nedenle denetimleri güç ve ön görülmezdiler. Bilgiyle cep telefonları, tabletleri aracılığıyla kurdukları tek başına direk bağ onları bireyci davranış kalıplarına daha fazla itmektedir.”

Yeditepe Üniversitesi Sosyoloji Kısım Lideri Prof. Dr. Demet Lüküslü, jenerasyonlara ait isimlendirmelere ve genellemelere karşı birtakım saiklerle çıkıyor.

“Ben ‘Z kuşağı’ tanımlamasını kullanan bir araştırmacı değilim. Z nesli tanımlaması benim araştırmalar yaptığım gençlik sosyolojisi açısından da pek kullanılan bir kavram değil, daha çok pazarlama ve insan kaynakları alanında kullanıldığını söyleyebiliriz. Fakat biliyorum medyada Z nesli tanımlaması pek bir tanınan. Sanıyorum pek çok şahsa bu tanımlama çok daha kolay geliyor. Ayrıyeten siyasetçiler ortasında da oldukça tanınan olduğu anlaşılıyor. Z harfine nasıl geldik derseniz.. 1965-1980 doğumluların “X” jenerasyonu olarak isimlendirilmeleri bu jenerasyona atfedilen bilinmezlik ile irtibatlıydı ve sonrasındaki isimlendirmeler Latin alfabesinde X’i izleyerek Y ve Z oldu. X jenerasyonu bağımsız, kuşkucu, teşebbüsçü ve rekabetçi bir nesil olarak tanımlanırken 1980-1995 ortası doğumlu Y jenerasyonu ise çoklu görev/iş yapabilen, özgürlükçü, otorite aykırısı ve tatminsiz olarak tanımlandı. 1995-2015 doğumlular ise Z nesli olarak tanımlanırken şeffaf, doğrucu, otorite tanımayan, tüketici ve tatminsiz olarak tanımlanıyorlar. Bu literatüre ise gençlik sosyolojisi ve antropolojisi, nesil isimlendirmelerinin ve genellemelerin sıkıntılı olduğunu söyleyerek ve tarihî kırılımların tüm dünyada tıpkı devirde eş vakitli yaşanmadığını argüman ederek karşı çıkıyor.”

Bu jenerasyonun toplumdan hürmet görmek yahut yetişkin olabilmek için iyi bir iş bulabilmeye ehemmiyet verdiğine değinen Lüküslü, gençlerin ülke iktisadı ya da işsizlik üzere meselelerle yakından ilgili olduğu görüşünde.

Prof. Dr. Demet Lüküslü bu gençlerin apolitik olarak tanımlanmasına da karşı. ‘’Siyasal alanda birtakım şeyleri değiştiremeyeceklerini düşündükleri için uğraş etmiyorlar’’ diyor.

‘’1980 sonrası jenerasyon apolitik olarak tanımlanageldi lakin bu tarif hayli problemli. Ben birinci olarak doktora tezim için 2000’li yılların başında 1980’lerde doğmuş gençlerle görüşmeler yaptım ve doktora tezimde de gençler apolitik yargısına karşı çıktım. Gençler siyasete büsbütün ilgisiz değiller, ülkede ve dünyada neler olup bittiğini aslında takip ediyorlar.

Lakin siyasal alanı kirli, yalnızca çıkarların konuştuğu bir alan olarak gördükleri için de uzak kalmayı seçtikleri bir alan. Ayrıyeten da siyasal alanda kimi şeylerin değiştirilmesinin çok sıkıntı olduğunu düşündüklerinden, girip çaba etmekten de imtina ettikleri bir alan üzere kimi bulgulara varmış, siyasetle ilgilenmiyor, apolitik üzere görünen tavrın bizatihi kendisinin siyasete bir tenkit getirdiğini ve bu açıdan da siyasal bir tavır olduğunu ileri sürüyordum. Bu durum anketlerde ortaya çıkan bir durum değildi, bunun için gençlerle nitel, derinlemesine araştırmalar yapmanıza gerek vardı. Bugünün genç jenerasyonu yani 1990’ların ikinci yarısı ve 2000’lerin başında doğan gençler için ise yeniden emsal halde apolitik tanımlamasının yapılamayacağını düşünüyorum.’’

Türkiye’deki siyasi partilerin gençlerin gereksinimleri, sıkıntıları ve beklentilerine dair nasıl gençlik siyasetleri ürettiklerini soran Lüküslü, siyasal partilerin bugünün genç neslinin muhtaçlıklarını karşılamaktan, problemlerine tahlil bulmaktan çok uzakta olduğunu kanaatinde.

Lüküslü, bilhassa gençlerle yaptığı görüşmelerde sıkıntıların çözülmeyeceğine dair ümitsizliğe ve geleceksizliğe sık sık şahit olduğunu lisana getiriyor.

‘’Son devirde Boğaziçi Üniversitesi öğrencileri tartışmalarında da bir defa daha gördüğümüz üzere siyasal partiler gençlerin ümitsizliğini, kaygılarını ya da öfkelerini, isyanlarını anlayamadıkları üzere onları dinlemekten ve ne istediklerini manaya uğraşından da çok uzaklar. Genç nesil bu açıdan kendisini mukadderatına terk edilmiş olarak hissediyor. Üstelik Türkiye tarihinde pek çok defa gördüğümüz üzere gençlik algısı bir ikilik üzerinden ilerliyor. Bir tarafta makbul gençler, ülkenin geleceği olacak gençler var iken bir öteki tarafta tehlikeli, tehdit olarak algılanan gençler var. Fakat bu ikilik bir madalyonun iki yüzü üzere işliyor. Birileri kesinlikle ülkü gençler olarak tanımlanırken birileri kesinlikle tehdit olarak görülebiliyor. Son olarak Boğaziçi Üniversiteli öğrenciler örneğinde de gördüğümüz üzere bu tanımlama büyük bir süratle değişebiliyor. Ülkenin en iyi üniversitesinde okuyan parlak öğrenciler iken bir anda kendinizi bir tehdit olarak algılanırken bulabiliyorsunuz.’’

Üsküdar Üniversitesi Sosyoloji Bölümü’nden Doç. Dr. Barış Erdoğan’a nazaran de Türkiye’deki klasik siyasi partilerin onlarla bağ kurması sıkıntı. Zira Z jenerasyonu kendilerini sabit ideolojik kalıpların içinde tanımlamıyorlar.

“Bu neslin siyasete ilgisiz olduğu yanlış bir kanıdır. Evet klasik, siyasi parti çatısı altında yapılan siyasete ilgisizler. Gündelik siyaseti takip etmiyorlar. Büyük konular olarak sınıflandırılan bahisler ilgilerini çekmiyor, onların mana dünyasında kıymetli yer teşkil etmiyor. Bu jenerasyonun bireylerini solcu, sağcı, muhafazakar diye tanımlamak genelde güç. Onların melez ve akışkan kimlikleri var. Günümüz çağdaş siyasetinin alanı zati bu sembolik siyasetin çok ötesinde. Z nesli içinde siyasetin görece ilgisiz kaldığı hayvan hakları, etraf sıkıntıları, bayana yönelik şiddet üzere hususlara hassas değerli bir kesim var. Örgütlü bir siyaset anlayışları olmasa da bu nesil kendi alanlarına, ferdi özgürlüklerine müdahale edilmesinden hiç hoşlanmıyor. Bunları korumak için örneğin toplumsal medya üzerinden çok süratli formda merkezsiz birliktelikler oluşturabiliyorlar.”