Dünyada Cami ve Kilise Arasında Değişen Ünlü İbadethaneler Hangileri?

Danıştay'ın 1934 tarihli Bakanlar Konseyi kararını iptal etmesiyle Ayasofya'nın müze olan statüsü camiye çevrildi. Fakat Ayasofya bu hususta bir birinci değil. Tarihte yaşanan savaşlarda toprakların el değiştirmesiyle statüsü değişen çok sayıda ibadethane var. 

Gelin bunların nerede ve hangi yapılar olduğuna birlikte bakalım… 

Geçen cuma Danıştay 10. Dairesi, Ayasofya'nın camiden müzeye dönüştürülmesine dair 24 Kasım 1934 tarihli Bakanlar Konseyi kararını oy birliğiyle iptal etmişti.

Hristiyan dünyasının diyaneti başkanı Papa Francis, Türkiye'nin Ayasofya hakkındaki statü değişikliği kararından dolayı “derin bir acı” duyduğunu söyledi.

İbadethane olarak yaklaşık 1500 yıl evvel inşa edilen Ayasofya, tarihi boyunca manevi dünyanın olduğu kadar iktidar ve güç kavgalarında da anılan yapıtlardan biri oldu.

Bizans İmparatorluğu'ndan Cumhuriyet devrine kadar İstanbul'a tanıklık eden mimari yapı, kilise-cami-müze üçgeninde yeniden tartışmaların odağına yerleşti.

Lakin Ayasofya, dünya tarihinde dönüştürülen tek ibadethane değil. Hükümdarların, feth ettikleri kesimlerin en değerli ibadethanelerini kendi diyaneti inancına nazaran değiştirmesinin tarihte birçok örneği var.

Euronews'den Hüseyin Koyuncu bu örnekleri derledi…

Endülüs Emevilerin şaheseri olarak tanımlanan Kurtuba Camisi'nin temelini, 785'da Endülüs İslam Devletinin kurucusu 1. Abdurrahman attı. Bu yapıt, İslam mimarisinin o devirlerdeki yaratıcılığını ve ihtişamını sembolize ediyordu.

Aslında bu caminin inşa edildiği konumda daha evvel Hristiyanlara ilişkin olan bir bazilikanın olduğu aktarılıyor. Lakin Avrupa'da olan birçok ibadethane üzere, kilisenin yapıldığı tıpkı noktada Romalılardan kalma bir tapınak bulunuyordu.

İspanyol Hristiyanları, Kastilya Hükümdarı 3. Ferdinand ile 1236'da Cordoba kentini tekrar ele geçirerek, Kurtuba Camii'yi katedrale çevirdi.

O vakitte beri Cordoba Katedrali olarak isimlendirilen bu yapıt, 1984 yılında UNESCO tarafından Dünya Mirası olarak ilan edildi.

Kıbrıs Lefkoşa'nın kuzeyinde bulunan en kıymetli ibadethanelerden Selimiye Camisi, adadaki Müslüman-Hristiyan savaşların simgelerinden biri haline geldi.

1209'da Lüzinyan devrinde Fransız sanatkarlar tarafından gotik formunda inşa edilen Ayasofya Katedrali yıllarca adadaki Hristiyanların en değerli ibadethanelerinden biri oldu.

1570 yılında Osmanlı kuşatmasından sonra, Türkler Lefkoşa'da denetimi ele geçirdi. Eylül 1570'te Ayasofya Katedrali , kumandan Lala Mustafa Paşa'nın katıldığı cuma namazı ile birlikte camiye dönüştürüldü.

13 Ağustos 1954'te Kıbrıs Müftüsü, Kıbrıs'ın fethi sırasında Osmanlı sultanı olan Selim'in onuruna camiye resmen “Selimiye Camii” ismini verdi.

Suriye başşehri Şam'ın kalbindeki Emevi Camii'si İslam dünyasının en ünlü camilerinden biri olarak görülüyor.

715'de inşası tamamlanan caminin tarafında daha evvel, Roma İmparatoru I.Theodosius'un prodüksiyonunu emrettiği “Aziz Yahya Kilisesi” bulunuyordu. Ama kiliseden evvel tıpkı noktada de Jüpiter Tapınağı mekan alıyordu.

Bu yapı 635 yılında Müslümanların Şam'ı fethetmesi ile birlikte ikiye bölünerek yarısı Müslümanların ibadet etmesi için cami, yarısı da Hristiyanların ibadet etmesi için kilise olmuştu.

Daha sonra Şam'ın İslam dünyasının merkezlerinde biri olduğunda, periyodun halifesi, yapının bulunduğu arsayı satın alarak, 9 yılda Emevi camiisini yaptırdı.

Lübnan'ın başşehri Beyrut, Ömer bin Hattab'ın halifelik devrinde (634-644) Müslümanlar tarafından fethedildi.

O periyotta farklı isimleri olsa da Büyük Ömer Camisi, Bizans devrinden kalma bir kilise üzerine inşa edildi. Ama kiliseden de evvel tıpkı ortamda Roma periyodundan bir tapınak bulunuyordu.

Beyrut 1110 yılındaki Haçlı saldırısına kadar Müslüman devletlerin elinde kaldı. Şiddetli bir kuşatma sonucunda Haçlı Hükümdarı Baudouin mayıs 1110 tarihinde kenti ele geçirmeyi başardı. Haçlılar, kendi inançları gereği camiyi, Aziz John Baptista ismiyle bir kiliseye dönüştürdü.

Selahattin Eyyubi’nin 1187’de kazandığı Hittin Savaşı ile, Haçlıların kilisesi tekrar cami oldu, lakin bu durum uzun sürmedi. 10 yıl sonra Haçlılar tekrar Beyrut'un denetimini ele geçirdi.

1291’de de Müslümanlar Memluk ordusu ile tekrar Beyrut'a geldi ve Aziz John Baptista Kilisesi'ne zarar vermeden camiye dönüştürdü ve caminin ismini “Büyük Ömer Camisi” koydu.

Başşehir Cezayir'de “Eski Şehir” olarak bilinen ve bugün dünya kültür mirasları içerisinde bulunan Kasaba (Casbah) yerinde nokta alan Keçiova Camisi'nin 14. yüzyılda mescit olarak inşa edildiği rivayet ediliyor.

Kesimin 1516'da Osmanlı hakimiyetine girmesiyle camiye dönüştürülen mescit, 1792'de Cezayir valilerinden Hasan Paşa tarafından genişletilerek daha büyük bir ibadethane haline getirildi.

Cezayir’in 1830'da Fransızlar tarafından işgalinden sonra 1832'de katedrale çevrilen cami, 130 yıl kilise olarak kullanıldı.

1962'de Cezayir'in bağımsızlığını kazanmasıyla camide Cezayirliler birinci cuma namazlarını kıldı.

Türkiye tarafından restore edildi

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın 2013’te Cezayir’i ziyareti sırasında, Türk-Osmanlı devrine ilişkin birtakım tarihi ürünlerin restorasyon çalışmalarına Türkiye’nin ekte bulunması konusunda iki memleket arasında varılan mutabakatın akabinde Keçiova Camii restorasyonu 2017 yılında tamamlandı.

Garp Şeria'daki Nablus kentindeki Nablus Ulu Camii, aslında Roma İmparatoru Justinian tarafından 6. yüzyılda inşa edilmiş bir kiliseydi.

Müslümanların yerde hakimiyet kurmasıyla camiye dönüştürülen ibadethane, Haçlıların hakimiyeti ile tekrar kiliseye çevrildi. 1186'da Selahattin Eyyubi'nin gelmesiyle Müslümanlar kiliseyi tekrar cami yaptı.

Mısır'ın İskendiriye kentinde 370 yılında Kıpti Ortodoks Kilisesi figürü olan Aziz Athanasius'a ismine inşa edilen kilise, 641'de Müslümanların Mısır'ı ele geçirmesiyle cami oldu.

Osmanlı devrinde birçok kere tadilattan geçen cami, 1976'da Attarin Camisi ismiyle resmen tekrar ibadete açıldı