AKP’li Canikli 128 Milyar Doların Nerede Olduğunu Açıkladı: ‘Hane Halkının Cebinde’

AK Parti İktisat İşleri Başkanı Nurettin Canikli Habertürk TV’de Kübra Par’ın ‘Açık ve Net’ programının konuğu oldu.

• Evvel buharlaştı denildi. Bu rezerv birilerine peşkeş çekildiği, hatta yurt dışına aktarıldığı bile söylenildi. Sayın Kılıçdaroğlu ve muhalefetteki kimi arkadaşlar tarafından söz edildi. 

• Türkiye iktisadı esnek kur uygulayan iktisat. Yani dövizin fiyatı piyasa tarafından belirleniyor. Türkiye Cumhuriyeti Devleti ‘bana getirilecek olan her TL’ye karşılık rezerv dövizi vermeyi taahhüt ediyorum’ demektir bunun manası.

• Bu türlü bir piyasada 128 milyar doların buharlaşması, kaybolması üzere bir durum kelam konusu değil. 75 milyar doların Türkiye’deki yerleşik gerçek ve hukuksal şahıslar satın almışlar, bankalardaki hesaplarında duruyor. Bu paranın 75 milyar dolarını Türkiye’deki beşerler satın almış ve bankaya yatırmışlar. Büyük çoğunluğu TL mevduatlarını Dolar’a çevirmişler.

• Yalnızca ismi değişiyor. Piyasaya TL vermek için bu yolla TL Dolar swapı yoluyla dahil ediyor. 2018-2019 yıllarında 30 milyar dolar cari açık oluşmuş. Bunun kaynağı da dış ticaret açığı ve ithalattır.

• 75 milyar dolar bankada 36 milyar dolar hane halkının elinde, cebinde. Özel kesim borcunu ödemiş. Ödediği parayı Merkez Bankası’nın rezervlerinden almış. Özel bölümün yurt dışına olan döviz borcu, ithal ettiği mal, makine karşılığında borçlandığı, kullandığı krediden 43 milyar dolar ödemiş, 2020’de 43 milyar dolar azalmış.

• Yabancı yatırımcı 2019’da 2.7 milyar dolar, 2020’de 9.3 milyar doları dışarı çıkarmış. Bunlar hangi paralar? Daha evvel getirdiği paralar.

• Siz Londra’daki tefecilere döviz sattınız argümanları var. Hiçbir peşkeş yok. Bu dolarları ne vakit getirmişler Türkiye’ye? 2015-16-17’de getirdiler. 3 liradan, 4 liradan, 5 liradan TL’ye çevirdiler. Sonra bunları 6-7-8 liradan çevirdiler. En büyük ziyanı bunlar yaşadılar. Biz üzüldük. Londra’daki tefecilere bir transfer kelam konusu değildir. Bu beşerler 12 milyar götürmüşlerse getirdikleri sayı 20 milyar dolardır.

• Hasebiyle bir buharlaşma yoktur. Bunu herkes kabul ediliyor. O paraları iç ettiniz, suistimale bahis ettiniz, peşkeş çektiniz, yurt dışına transfer ettiniz üzere akılla mantıkla izah edilmesi mümkün olmayan tezlerde bulundular. Bu tezlerde bulunanlardan bir özür bekliyoruz. Bunu beklemek hakkımızdır. Sayın İlhan Kesici, bir buharlaşmanın sözkonusu olamayacağını, ‘ben konuşmayayım konuşursam partimizin oluşturmaya çalıştığı algı bozulur’ dedi.

• Merkez Bankası döviz piyasasıyla ilgilerini üç formülle belirler. Direkt döviz alışı satışı yapar. Döviz alım ya da satış ihalesi yapar. Üçüncü piyasa oyuncusu üzere davranır. Üçüncü sistem harika yol değildir. 2017’de protokole getirilen prosedür doğal yoldur. Bu metot 2017’de gündeme geliyor. Bir orta 2019’da bu protokol Hazine ile Merkez Bankası ortasında yapılmış ardından kullanılmaya başlanmış üzere söylendi. Sayın Mehmet Şimşek’in bakanlığı devrinde yapıldı. 

• İhale sistemi şöyle yapılır. İhale yolu, direkt satış alış tekniği piyasaya müdahale olarak yapılır. Döviz piyasasında oynaklığı azaltmak emeliyle yapılır. Bilhassa TL’nin çok kıymetlendiği yıllarda Merkez Bankası piyasaya döviz satarak doları yükseltmeye çalıştı; yani TL’ye paha kaybettirmeye çalıştı. Diyelim ki doların piyasa kuru 1.5. Merkez Bankası bunu 1.7’ye, 1.8’e çıkarmak istiyor. Türkiye önemli bir ithalat ezasıyla karşı karşıya kalıyor. Merkez Bankası ihaleyi yaparken diyor ki, ‘piyasa 1,5 lakin ben 1.6’dan, 1.7’den arttırım yapıyorum’ diyor. Diyelim dolar yükseliyor, dalgalanma var. Bunu engellemek istiyor. Piyasa fiyatından daha değerli dolar alıyor.

• Merkez Bankası’nın 1,5 TL’den dolar alması mümkün iken 1.8’den dolar alıyor. Doların yükselmesini engellemek için piyasa fiyatının altından dolar veriyor. Piyasa 1 milyar dolar satılıyor. Piyasa fiyatı örnek olarak 6,5 lira diyelim. Merkez Bankası 6.2, 6.1, tahminen 6 liraya satıyor. Biz bu usulü kullanmış olsaydık. Piyasaya dolar satışını piyasa fiyatının altından satmış olsaydık bizi çiğ çiğ yerlerdi. Şu anda söylenecekleri varsayım bile edemiyorum. Hem ihale yolunda hem direkt satış prosedüründe tıpkı sakıncalar geçerli.

• Bu prosedürle ticari banka vasıtasıyla piyasaya giriyor. Müdahale hedefli değil. Müdahale maksatlı olsaydı Merkez Bankası bu verileri paylaşması gerekirdi.

Merkez Bankası bu metotla piyasaya kamu bankasını olağan piyasaya dolar satan olarak gözüküyor. Dolar alan ya da satmak isteyenler bunu bankalar üzerinden yapıyor. Oyun kurucu olanlar, o piyasaya girip dolar alıp satma yetkisi olanlar gözüküyor. Modelin özelliği bu. Bu bilgilerin kapalı kalması gerekir.

Merkez Bankası’nın bu yolla ne kadar rezerv kullandığı sayısının açılması isteniyor. Kılıçdaroğlu ve arkadaşların talep ettiği bankalardan döviz alanların açıklanması. Bu sayı aslında Merkez Bankası’nın bilançosunu dikkatle izlediğinizde görebiliyorsunuz. Merkez Bankası’nın 2019 ve 2020 yılında ticari banka vasıtasıyla ne kadar döviz verdiğini anlayabilirsiniz.

Piyasa şöyle işliyor. Oyuncular piyasaya giriyor. Döviz almak isteyen alım buyruğu gönderiyor, şu fiyattan şu kadar dolar almak istiyorum diyor. Bir öbür oyuncu da alım buyruğu görülen fiyattan satım buyruğu veriyor, eşleşme gerçekleşiyor. Satılan tüm dolarlar piyasa fiyatından satılmıştır. Piyasa fiyatının altında bir satış sözkonusu değil. Formül aslında buna imkan vermiyor.

• Bu alım buyruğuna giren oyuncunun, piyasa yapan bankanın kimliğini döviz satan, Hazine ismine döviz satan muhabir banka, kamu bankası görmüyor, bilmiyor. Yalnızca fiyat ve ölçü var, bunu görüyor. Bu türlü bir piyasa işleyişinde rastgele kişi ve kuruma ayrıcalıklı bir satış sözkonusu olmaz. Sistem buna müsaade vermiyor. 

• Buna kör broker deniyor. Süreç gerçekleşene kadar brokırlerler kör, görmüyorlar. Bu piyasadaki süreçlerin objektif olma kaidelerinden bir tanesi budur. Karşı tarafta alıcı ve satıcının süreç sona erene kadar birbirlerini görmemeleri gerekiyor. Başta sayın Kılıçdaroğlu’na ve eleştirenleri bu modeli kullandığımız için bize teşekkür etmesi gerekiyor.

• Merkez Bankası bunları bu usulle piyasaya vermesi gerekir miydi? Elbette gerekirdi.

• Piyasada dolara talep varsa, dolar talebi piyasa dinamikleri tarafından karşılanamıyorsa, TL’nin konvertibil olması yüzünden bu talebi Merkez Bankası karşılaması gerekiyor. Şayet bu taahhüdünün gereği talep edilen dövizi vermek zorunda. Bir talep var TL’den dövize geçme talebi. Piyasa karşılamıyorsa Merkez Bankası karşılıyor. Aksi halde temerrüde düşer. Temerrüd ne demektir? İflas demektir.