ABD Lideri Joe Biden, 24 Nisan’da 1915 olaylarının yıldönümüyle ilgili yaptığı açıklamada “soykırım” tabirini kullandı.
Pekala Biden’in bu açıklaması ne manaya geliyor, bundan sonra neler yaşanacak?
BBC Türkçe’nin haberine nazaran, Biden, 1981 yılında yaptığı açıklamada birebir sözcüğe yer veren Ronald Reagan’dan bu yana “soykırım” terimini kullanan birinci ABD lideri oldu.
ABD Kongresi’nin her iki kanadı da 2019 yılında 1915 olaylarını “soykırım” olarak tanımlayan kararları kabul etmişti.
Amerikan basınında yer alan haberlerde, Biden’ın 1915 olaylarını “soykırım” olarak nitelendirmesinin ABD’nin Türkiye ile alakalarda insan hakları konusunda verdiği değerin bir yansıması olduğu yorumları yapıldı.
23 Nisan’da Biden, vazifeye geldikten sonra Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile birinci telefon görüşmesini yaptı.
Görüşmeyle ilgili Beyaz Saray ve Cumhurbaşkanlığı’ndan yapılan açıklamalarda 1915 olaylarına ait bir tabir yer almadı.
Bir mühlet sonra Amerikan medyasına ve Reuters haber ajansına, Amerikan tarafından görüşmeye ait detaylar sızdırıldı.
Buna nazaran Biden, Erdoğan’a, 1915 olaylarını “Ermeni soykırımı” olarak tanıyacağını söyledi.
Uzmanlar, 1915 olaylarının soykırım olarak tanınmasının soykırımın milletlerarası hukuka 1946 yılında girmiş olmasından ötürü Türkiye’ye rastgele bir türel müeyyidesi olmayacağını söz ediyor.
Bununla birlikte, Biden’ın vazifeye gelmesinden bu yana Türkiye konusunda takındığı tavır nedeniyle, soykırım açıklamasının siyasi bir ehemmiyet taşıdığı belirtiliyor.
Illinois Üniversitesi’nden Siyaset Bilimi öğretim üyesi Doç. Dr. Sibel Oktay, Biden’ın bu ifadeyi kullanmasını “oldukça önemli” olarak nitelendirdi.
Oktay, Biden’ın böylelikle hem Ermeni topluluğunun argümanlarını kabul ettiğini hem de ABD-Türkiye münasebetlerini bir ölçüde gözden çıkardığını gösterdiğini söyledi ve şunları ekledi:
“Gerek Demokrat gerekse Cumhuriyetçi liderler, Türkiye ile alakaları zedelememek ismine bu bahiste net bir konum almaktan daima kaçınmışlardı. Biden’in bu noktada geçmişten epey farklı bir taraf seçtiğini görüyoruz. Bunun da Türkiye’ye ‘sizin bu hassasiyetiniz artık bizim siyasetimizi şekillendirmeyecek’ halinde gönderilmiş bir sinyal olduğunu düşünüyorum.”
Oktay kelamlarını, “Elbette hem ABD hem de Türkiye, şayet ikili alakalarına devam etmek istiyorsa, bu münasebetin tarihi ve çok boyutlu olduğunu ve bu kararın ikili alakaları yıpratamayacağını argüman edeceklerdir. Ancak bu tabirin kullanılması Türkiye’nin hassasiyetlerinin net bir halde gözardı edildiğini gösteriyor” diye sürdürdü.
Kampanya vaadini yerine getirdi
Doç. Dr. Oktay, Biden’ın selefi Donald Trump’ın bilakis bu ifadeyi kullanarak hem Kongre’nin aldığı kararı tanımış olduğunu hem de kampanya vaadini yerine getirdiğini söyledi.
Oktay, “Bu kararıyla hem bir evvelki periyot yasama organının aldığı konumu desteklemiş hem seçim vaadini yerine getirmiş oldu. Bence en kıymetlisi, bu karar ile Ermeni Soykırımı problemi Türkiye ile ABD ortasında rehine kalmaktan kurtuldu” dedi.
Biden, kampanya periyodunda “Ermeni Soykırımı’nı tanıyacağını” ilan etmiş ve geçen yıl 24 Nisan’da yaptığı açıklamada da bu söze yer vermişti.
Biden, 24 Nisan 2020’de şimdi lider adayıyken yaptığı açıklamada, “Bu dehşetli ve sistematik yok etme kampanyasını asla unutmamalıyız ve buna karşı sessiz kalmamalıyız… Soykırımı olduğu üzere kabul etmez, anmaz ve çocuklarımıza bunu öğretmezsek, ‘bir daha asla’ sözleri de manasını yitirir” demişti.
Ermenistan Dışişleri Bakanı Orta Avazyan, ABD’nin bu tavrının “birçok ülke için ahlaki bir kılavuz” olacağını söyledi.
Avazyan, “Bu problem Ermenistan ya da Türkiye ile ilgili değil. Bu, hem geçmişte hem bugün hem de gelecekte olacak olan soykırımları tanıma ve kınama yükümlülüğümüzün yerine getirilmesiyle ilgilidir” dedi.
Türkiye, hafta içinde Biden’ın soykırım tabirini kullanacağı tarafındaki haberlere sert reaksiyon gösterdi.
Cumhurbaşkanlığı Bağlantı Lideri Fahrettin Altun, 1915 olaylarının soykırım olarak tanımlanmasını “gerçeklerle hiçbir bağı olmayan, yalnızca siyasi hesaplardan beslenen bir iftira” kelamlarıyla nitelendirdi.
ABD idaresi, 1992-2000 yılları ortasında vazife yapan eski Lider Bill Clinton periyodundan bu yana 24 Nisan tarihinde anma bildirisi yayımlıyor.
Biden’ın tersine hem yardımcılığını yaptığı Barack Obama hem de Donald Trump açıklamalarında “soykırım” yerine “Meds Yeghern” (Büyük Felaket) sözcüğüne yer veriyordu.
Onedio
