Fare zehiri, aseton, amonyak, katran, karbonmonoksit (egzoz gazı)… Bu ve gibisi tam 7 bini aşkın kimyasal unsur, her bir sigara ile birlikte bedene giriyor. Sigara dumanında bulunan 7 bini aşkın kimyasal unsurun 250’si ziyanlı iken, en az 69 tanesi de kansere yol açıyor. Dünyada ve Türkiye’de her yıl toplam 8 milyondan fazla kişinin tütün ve tütün eserleri nedeniyle hayatını kaybediyor.
FARE ZEHİRİNDEN SİYANÜRE
Covid-19 pandemisinin tüm insanlığı kasıp kavurduğu bu kuvvetli periyotta akciğer sıhhati gündemin en değerli hususlarından olmaya devam ediyor. Akciğer sıhhati deyince birinci akla gelen ise sağlıklı bir hava solumak için sigarayı bırakmak. Göğüs Hastalıkları Uzmanı Dr. Uygar Cenik “Gerek faal, gerekse pasif sigara içiciliği akciğerler başta olmak üzere bedenimizdeki her organa ve sisteme önemli ziyan veriyor ve değerli hastalıklara yol açıyor. Dünya üzerinde yılda 8 milyondan fazla insan tütün ve tütün eserleri nedeniyle hayatını kaybediyor” diyor.
Sigara dumanında yedi binden fazla kimyasal husus bulunduğunu; bunlardan 250’sinin ziyanlı olduğunu ve en az 69 adedinin kansere yol açtığını belirten Dr. Cenik şöyle konuşuyor:
“Sigara dumanındaki en tehlikeli hususlar katran ve karbonmonoksittir. Karbonmonoksit egzoz gazıdır, kanın oksijen taşıma yeteneğini azaltır. Katran ise kanserojendir. Sigara dumanındaki nikotin ise kuvvetli bağımlılık yapan bir unsurdur.”
Araştırmalara nazaran nikotinin; alkol, esrar, eroin ve morfin kadar bağımlılık yapan olduğunu belirten Dr. Uygar Cenik; tütün dumanında bulunan öbür kimi ziyanlı unsurları ise; boya sökücü aseton, akü imalinde kullanılan kadmiyum, roket yakıtında bulunan metanol, çakmak gazı bütan, paklık unsuru amonyak, fare zehiri arsenik ve siyanür, naftalin üzere öldürücü zehirler olarak sıralıyor.
AKCİĞER KANSERİ VE KOAH’IN EN BÜYÜK NEDENİ
Gerek sigara kullanımı, gerekse sigara dumanıyla bu ziyanlı unsurların solunması, başta akciğer kanseri olmak üzere yirmiden fazla kanser tipine yol açıyor. Lisan, dudak, damak, gırtlak, yemek borusu, mesane ve böbrek kanseri bunlardan kimileri.
Tütün eseri kullanan bireylerin kanserden vefat riskinin, içmeyenlere nazaran 15-25 kat daha fazla olduğunu belirten Dr. Cenik “Yapılan araştırmalarda içilen her bir sigaranın insan ömrünü ortalama 12 dakika kısalttığı sonucu bulunmuştur. Sigara, akciğer kanseri ve ve Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı (KOAH) gelişiminde ispatlanmış en kıymetli risk faktörüdür. Bir sigara bile dışardan soluduğumuz havadaki toz, bakteri, virüs üzere akciğerde hastalığa yol açabilen etmenleri temizleyen teneffüs yolunun içini döşeyen hücrelerin faaliyetini 3-4 gün müddetle bozar. Kalp krizinden, beyin damar hastalıklarına periferik damar hastalıklarından cinsel işlev bozukluklarına, düşük ve erken doğumdan, anne karnında bebeğin gelişiminin geri kalmasına kadar bir çok önemli probleme yol açmaktadır. Tütün eserleri kullanımı tüm dokularda oksidatif gerilim yaratarak hasara yol açar, erken yaşlanmaya yol açar. Günde içilen sigara ölçüsü ve içilen yıl sayısı arttıkça bu risk artmaktadır” diyor.
Pekala sigarayı bırakmayı kolaylaştıran sistemler neler, sigarayı kullanımı nasıl azaltılabilir? İşte 12 tesirli yol…
YANLIŞSIZ VAKTİ KENDİNİZ BELİRLEYİN
Sigarayı bırakmak bir değişim sürecidir. Kişinin günlük yaşantısını, etrafını, arkadaşlarını, cümbüş anlayışını da değiştirmesi manasını taşımaktadır. Sigarayı bırakmak için öncelikle kişinin kendisinin istemesi gerekir. Kişinin kendisini hazır hissettiğinde sigara bırakma programına alınması bırakma muvaffakiyetini arttırır. Başında sigara bırakma için bir gün belirlenmesi istenir; bu doğumgünü ya da rastgele bir tarih olabilir. Ayrıyeten hangi hisle baş etmek için sigara içildiği, duyguyu tanımlama ve sağlıklı baş etme stratejileri geliştirmek gerekiyor.
SEVDİKLERİNİZİN TAKVİYESİNİ İSTEYİN
Sigara bırakma, artık kullanmıyor olma kararının arkadaşları, ailesi ve toplumsal etrafla paylaşılması ve bu mevzuda onların dayanağının istenmesi kıymetlidir. Şayet konutta diğer sigara içen biri varsa birlikte bırakmak her ikisinin de bu süreci daha kolay deneyimlemesini sağlayacaktır.
SİGARA İÇMEYEN ARKADAŞLARINIZLA BULUŞUN
Sigarayı bırakma sürecinde kişinin sigara içen arkadaşlarından çok sigara içmeyen arkadaşlarıyla buluşması, sigara içen arkadaşlarıyla görüşmeyi biraz ertelemesi ya da yanında sigara içmemelerini rica ederek takviye istemesi ehemmiyet taşır. Ayrıyeten sigarayı çağrıştıran yerlerden bu süreçte uzak durulması gerekmektedir.
NİKOTİN SAKIZINI DENEYEBİLİRSİNİZ
Nikotin sakızları bu periyotta fayda sağlar. Ağır içme isteği gelince kısa mühlet çiğneyip yanak içinde bekletilmesi fizikî bağımlılığı giderir ve rahatlama sağlar. Kişinin günde içtiği sigara sayısı, bağımlılık derecesi ve nefesindeki karbonmonoksit seviyesi ölçülerek bırakma tekniği seçilebilir. Tıbbi özgeçmişi ve hali hazırdaki sıhhat durumu da usul konusunda belirleyici olur. Nikotin cikletleri ya da plasterleri ile nikotin replasmanı takviyesi ya da ilaç tedavisi, birtakım pratik tekliflerle birleştirilerek bu devrin basitçe atlatılması sağlanabilir.
SİGARA İÇMEYİ ERTELEYİN
Araştırmalarda, sigara içme isteğinin 3 dakika ertelenmesinin isteği önemli oranda azalttığı saptanmıştır. Bu süreç şahıstan bireye farklılık göstermekle birlikte bırakılmak istenen her alışkanlık için ertelemek kıymetli bir taktiktir. Sigara içme isteği ortaya çıktığında kişinin kendini farklı bir şeyle meşgul etmesi, ertelemeye başvurup dikkatini dağıtması, o sıradaki isteği manalandırıp duyguyu tanımlamaya çalışması işe yarayacaktır. Örneğin; mutfağa gidip bir içecek hazırlaması ya da bir havuç ya da salatalık alarak yemesi, sakız çiğnemesi, dudak tiryakiliği açısından kendini oyalamasını sağlar. Tekrar yakın bir arkadaşına telefon ederek konuşması, balkona çıkıp biraz hava alması, duşa girmesi yahut sokağa çıkarak kısa bir yürüyüş yapması bu ağır isteği atlatmasına yardımcı olur. Bilhassa sürdürücüler sonrası gelen ağır istekte ertelemeye başvurmak isteği azaltacak hatta geçirecektir.
SİGARAYI ÇAĞRIŞTIRAN NESNELERİ KALDIRIN
Konutta kendisine sigarayı hatırlatan sigara paketi, çakmak, kül tablası üzere nesneleri ortadan kaldırması ve kıyafetlerini kuru temizlemeye vererek sigara kokusunu meskenden uzaklaştırması değerli katkı sağlar.
EL ALIŞKANLIĞINA FARKLI MEŞGULİYETLER KATIN
El alışkanlığının da ön planda olduğu sigara bağımlılığında el meşguliyeti gerektirecek bir şeyle uğraşmak yararlı olabilir. Bu ofis masasını düzenlemek, yazı yazmak, bir arkadaşınıza bildiri atmak üzere birçok şey olabilir.
KAFEİN TÜKETİMİNİ AZALTIN
Sigara içmekle ilgili isteği tetikleyen niyetler, hisler, durumlara dair farkındalığı arttırmak, eşlikçileri, sürdürücüleri keşfetmek (kahve, sigara gibi) ve bu eşleştirmelerin bozulması sigara bırakmadaki davranış değişikliğine giden kıymetli adımlardır. Örneğin; kahve sigaranın eşlikçisiyse içilen kahve azaltılabilir ya da sigarasız içmek denenebilir. Böylelikle ruhsal mahrumluk hissi azalacaktır. Çünkü, sigarayı bırakmak bir davranış değişikliğidir ve sigara içmemenin yarattığı mahrumluk belirtileri (sinirlilik, uykusuzluk, iştah değişimleri gibi) kişi ne kadar sigarayı bırakmayı istese de bırakmama istikametinde ikna edicidir. Terazinin iki kefesi üzere niyetler birbiriyle çelişir.
HOBİLERİNİZE VAKİT AYIRIN
Sigarayı bırakma sürecinde hobilere odaklanmak ya da yeni bir hobi edinmek, açık havada daha fazla vakit geçirmek ve fizikî aktivitede bulunmak memnunluk hormonunu artırarak kişiyi güçlü meblağ. Ziyanlı ancak keyif veren bir alışkanlıktan kurtulurken kişi kendisini keyifli edecek şeylere hayatında daha çok yer vermeli, kendini sevmeli, iyi hissettirecek şeyleri belirleyip sıklıkla yapmaya çalışmalıdır.
MEDİTASYON, YOGA YAPIN
Yoksunluğun yaratacağı negatif hislerle baş etmek için ayrıyeten yoga, meditasyon, spor üzere faaliyetlere vakit ayırmak da büyük yarar sağlar.
“NASILSA BIRAKTIM, BİR SİGARA YAKAYIM, BİR ŞEY OLMAZ” DEMEYİN
Ne olursa olsun tek bir sigara bile yakmamak çok kıymetli. Bıraktıktan sonra bu hususta uyanık ve dikkatli olmak gerekiyor. Bir şeye canınız sıkıldığında ya da keyifli bir anda “bir sigara yakayım bir şey olmaz, nasıl olsa bıraktım” demeyin. Sizi bekleyen hoş ve sağlıklı geleceği hayal edin ve hatırlayın; sevdiklerinizi düşünün ve o sigarayı yakmayın. Kişinin sigarayı hayatından çıkarması hem ömür kalitesini artıracak, hem de sevdikleriyle uzun, sağlıklı ve keyifli yıllar geçirebilmesi için en kıymetli adım olacaktır. İnsanoğlu için her şey küçük adımlarla başlar. Everest’e bile adım adım tırmanılabilir. Küçük adımlar bizi hayatta istediğimiz yere götürür kâfi ki kararlı olalım, isteyelim, motivasyonumuzu kaybetmeyelim.
GEREKİRSE UZMAN TAKVİYESİ ALIN
Sigara bırakmada medikal tedavilerle bir arada psikoterapi bu davranış değişikliğini sağlamada en tesirli usuldür. Takviye almak bu süreçte değerlidir.
Cumhuriyet
