Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) haziran ayına ait fiyat gelişmeleri değerlendirmesini yayımladı. Değerlendirmede tüketici enflasyonuna en besbelli katkının besin kümesinden geldiği söz edildi. Üretici enflasyonuna da dikkat çekildi ve tüketici fiyatları üzerindeki üretici fiyatları kaynaklı baskıların güçlenerek devam ettiği vurgulandı.
HAZİRAN AYI FİYAT GELİŞMELERİ RAPORU
Tüketici fiyatları Haziran ayında yüzde 1,94 oranında artmış, yıllık enflasyon 0,94 puan artışla yüzde 17,53 olmuştur. Enflasyondaki yükseliş besin ve temel mal kümelerinden kaynaklanırken, güç ve hizmet kümelerinde yıllık bazda gerileme kaydedilmiştir. Tüketici enflasyonundaki yükselişe en besbelli katkı besin kümesinden gelirken, fiyat artışları alt kümeler geneline yayılmış, kırmızı et ve et eserlerindeki artış dikkat çekmiştir. Mayıs ayındaki kapanma sonrasındaki denetimli olağanlaşma süreci ile birlikte bu devirde kimi kesimlerde üst istikametli fiyat hareketleri izlenmiştir. Buna ek olarak, döviz kuru gelişmelerinin yansımaları ve emtia fiyatlarındaki birikimli artışlara istinaden temel mal kümesi yıllık enflasyonu yükselmiştir.
Türk lirası cinsinden petrol fiyatlarındaki gelişmelere rağmen eşel taşınabilir sisteminin sınırlayıcı tesiri sürmüş, bu periyotta güç fiyatları yıllık enflasyonu baz tesiriyle gerilemiştir. Hizmet yıllık enflasyonu kademeli olağanlaşma sürecinin başta lokanta ve oteller olmak üzere kimi alt kalemler üzerindeki üst istikametli tesirine karşın bir ölçü yavaşlamıştır. Üretici fiyatlarındaki artış eğilimi güç ve orta malları fiyatları öncülüğünde devam etmiştir. Bu görünüm altında, B ve C göstergelerinin yıllık enflasyonları ve eğilimleri yükseliş kaydetmiştir.
DEĞERLENDİRMELER
Haziran ayında tüketici fiyatları yüzde 1,94 oranında yükselmiş ve yıllık enflasyon 0,94 puan artarak yüzde 17,53 olmuştur. Bu devirde B ve C endekslerinin yıllık değişim oranları sırasıyla 0,67 ve 0,48 puan artarak yüzde 18,16 ve yüzde 17,47 olarak gerçekleşmiştir.
Alt kümelerin yıllık tüketici enflasyonuna katkıları incelendiğinde, bir evvelki aya nazaran besin ve temel mal kümelerinin katkıları sırasıyla
0,61 ve 0,41 puan artmış, hizmet ve alkol-tütün-altın kümelerinin katkıları sırasıyla 0,07 ve 0,01 puan azalmıştır.
Mevsimsellikten arındırılmış datalarla, üç aylık ortalamalara nazaran B ve C göstergelerinin eğilimi yükselmiştir. Bu devirde, enflasyon eğilimi temel mal ve işlenmiş besin kümelerinde artarken, hizmet kümesinde bir ölçü gerilemiştir.
Hizmet fiyatları Haziran ayında yüzde 1,94 oranında yükselmiş, küme yıllık enflasyonu 0,16 puan azalarak yüzde 13,46 olarak gerçekleşmiştir. Küme enflasyonunun seyrinde gerek bu yıl gerekse geçen yıl gerçekleşen açılma kararlarının tesirleri izlenmiştir. Yıllık enflasyon, lokanta-otel, başka hizmetler ve kirada yükselirken, ulaştırma ve haberleşme hizmetlerinde gerilemiştir. Lokanta-otel alt kümesinde, fiyatlar aylık bazda yüzde 3,82 oranında yükselmiş, kademeli olağanlaşmanın de tesiriyle hem dışarıda yenen yemek hem de konaklama kümesinde yüksek fiyat artışları görülmüştür. Öteki hizmetler alt kümesi yıllık enflasyonundaki artışta açılmayla birlikte yüksek fiyat artışları sergileyen cümbüş ve kültür hizmetlerinin yanı sıra bakım ve tamirat hizmetleri öne çıkmıştır.
Paket çeşit kalemi ise yüksek aylık fiyat artışı sergilemesine karşın, yıllık enflasyonu düşük düzeylerde kalmaya devam etmiştir. Öte yandan, ulaştırma hizmetlerinde fiyatlar, karayolu ile şehirlerarası yolcu nakliyatı kaynaklı olarak, aylık yüzde 2,46 oranında artarken, yıllık enflasyon 3,44 puan düşüşle yüzde 10,28’e gerilemiştir. Kapasite kısıtları, şehirlerarası otobüs fiyatlarını olumsuz etkilemeye Haziran ayında da devam etmiş, geçen yılın birebir ayında gerçekleşen artışların daha besbelli olması ulaştırma hizmetleri yıllık enflasyonunu düşüren ana öge olmuştur.
Temel mal yıllık enflasyonu Haziran ayında 1,08 puan artarak yüzde 21,92 olmuştur. Bu devirde yıllık enflasyon, öteki temel mallar kümesinde daha bariz olmak üzere tüm alt kümelerde artış göstermiştir. Giysi ve ayakkabı kümesinde yıllık enflasyon 1,30 puan artarak 6,86 düzeyine ulaşmış, bu gelişmede Mayıs ayındaki kapanma sonrası Haziran ayındaki olağanlaşma süreci tesirli olmuştur. Güçlü mal fiyatları bu periyotta alt kümeler geneline yayılan artışlar göstermiş (aylık yüzde 2,98) ve küme yıllık enflasyonu 0,12 puan artarak 30,86 olmuştur. Bu görünümde beyaz eşya ve mobilya kümeleri belirleyici olurken (sırasıyla aylık yüzde 6,55 ve 5,95), öbür elektrikli ve elektriksiz aletler ile araba kümelerinde da artışlar kaydedilmiştir. Başka temel mallar kümesinde son periyot kur gelişmelerinin tesirleri izlenmiş ve alt kalemler genelinde yüksek fiyat artışları görülmüştür. Özetle, bu periyotta Türk lirasındaki görünüm, emtia fiyatlarındaki birikimli artışlar ve denetimli olağanlaşma ile birlikte temel mal kümesi yıllık enflasyonu yükseliş kaydetmiştir.
Güç fiyatları Haziran ayında yüzde 2,24 oranında artış sergilemiştir. Akaryakıt fiyatları Haziran ayında yüzde 6,33 oranında yükselerek bu gelişmeyi sürükleyen temel öge olmuştur. Bu devirde ham petrol fiyatlarındaki yükseliş ve Türk lirasında gerçekleşen bedel kayıplarına rağmen, eşel taşınabilir sistemi değerli bir enflasyonist etkiyi bertaraf etmeye devam etmiştir. Öteki yandan, doğalgaz fiyatları Haziran ayında ölçülü bir biçimde yükselirken (yüzde 0,55), katı yakıtlar ve tüpgazda daha besbelli fiyat artışları (yüzde 1,19 ve yüzde 1,44) gerçekleşmiştir. Bu gelişmelere karşın, güç kümesi yıllık enflasyonu baz tesiriyle 0,43 puan düşerek yüzde 17,28’e gerilemiştir. Besin ve alkolsüz içecek fiyatları Haziran ayında yüzde 0,88 oranında artmış, küme yıllık enflasyonu işlenmemiş besin fiyatları öncülüğünde 2,95 puan artarak yüzde 19,99 olmuştur. Bu periyotta yıllık enflasyon işlenmemiş besin kümesinde 4,09 puan artarak yüzde 18,70’e, işlenmiş besin kümesinde ise 1,71 puan artışla yüzde 21,20’ye yükselmiştir.
Mevsimsellikten arındırılmış datalar taze meyve ve zerzevat fiyatlarında ölçülü bir seyre, öbür işlenmemiş besin fiyatlarında ise artışa işaret etmiştir. Bu periyotta, başka işlenmemiş besin kümesinde kırmızı et fiyatları yüzde 6,08 oranında artarken, beyaz et fiyatlarındaki yükseliş devam etmiştir. Haziran ayında işlenmiş besin fiyatları aylık bazda yüzde 2,02 oranında artmış, ekmek ve tahıllar, katı sıvı yağlar ve kırmızı et fiyatlarındaki artışa istinaden işlenmiş et eserleri kalemlerindeki yükselişler öne çıkmıştır. Özetle, milletlerarası ziraî emtia fiyatlarındaki mevcut yüksek düzeyler, birikimli kur tesirleri ve makul eserlerdeki arz görünümü besin enflasyonunu olumsuz etkilemiştir. Bu doğrultuda taze meyve-sebze dışı besin kümesinde fiyat artışlarının genele yayılmasıyla, yıllık enflasyon yüzde 22,04 düzeyine yükselmiştir.
Yİ-ÜFE
Yurt içi üretici fiyatları Haziran ayında yüzde 4,01 oranında yükselmiş, yıllık enflasyon 4,56 puan artarak yüzde 42,89’a ulaşmıştır. Üretici fiyatlarındaki bu yükselişte, döviz kuru gelişmeleri, memleketler arası emtia fiyatlarındaki birikimli artışlar ve süregelen arz kısıtları belirleyici olmaya devam etmiştir. Bu gelişmelerle, petrol ve ana metal hariç imalat sanayi fiyatlarının eğilimi yüksek düzeyini korumuştur.
Ana sanayi kümelerine nazaran incelendiğinde, yıllık enflasyon alt kümeler genelinde bariz artışlar gösterirken bilhassa orta malı kümesindeki artış ön plana çıkmıştır. Haziran ayında orta malları fiyatlarındaki yüzde 4,26’lık artışta demir-çelik ve ferro alaşımlar, tahıl eserleri, ahşap ve mantar eserler, plastik eserler, hayvan yemleri ve kimyasal eserlerin tesiri hissedilmiştir. Güç kümesi fiyatlarındaki artışta (yüzde 7,28) rafine edilmiş petrol eserleri, elektrik ve gaz imalatı ile dağıtımı belirleyici olmuştur. Sermaye malı kümesinde metal yapı eserleri, makineler ve motorlu kara taşıtları ile bunların modül ve aksesuarlarındaki yükselişler dikkat çekmiştir.
Sağlam tüketim malları fiyatlarındaki artışta mobilya, mesken aletleri ve mücevherat belirleyici olurken, dayanıksız tüketim malları fiyatlarındaki yükselişte et eserleri, öbür dokumacılık eserleri ve katı-sıvı yağlar öne çıkmıştır. Bu gelişmelerle, tüketici fiyatları üzerindeki üretici fiyatları kaynaklı baskılar güçlenerek devam etmiştir.”
Cumhuriyet
