Türkiye’de konteyner yüklerinin süratli bir formda artması ve global ticarette mega gemilerin filoya katılması limanlarda kapasite gereksinimini artırdı. Yalnızca önümüzdeki üç yılda konteyner elleçleme ölçüsünde 2020’ye nazaran yüzde 16’ya yakın artış hedefleniyor. Dijitalleşme, yeşil dönüşüm ve öteki teknolojik gelişmeler de limanlarda yatırımı zarurî kılıyor. Lakin limancılara nazaran, özel liman işletmesinin kullanım mukavelelerinin dolmasına çok az bir müddet kalmış olması, yapılacak yatırımların önünde büyük bir mani oluşturuyor. Yetkililer, bu bahiste acil tahlil bekliyor.
Türkiye’de faaliyette olan 180’den fazla liman, iskele, dolfen şamandıra niteliğinde kıyı tesisi bulunuyor. Bugün prestijiyle Türkiye’de elleçlenen yükün nerede ise yüzde 95’ten fazlası özel liman işletmeleri tarafından gerçekleştiriliyor. Türkiye’nin dış ticaretinin paha olarak yüzde 65’e yakını, tonaj olarak ise neredeyse yüzde 85’e yakını deniz yoluyla yani limanlar üzerinden gerçekleşiyor.
Türkiye Liman İşletmecileri Derneği (TÜRKLİM) İdare Şurası Üyesi Aydın Erdemir, limanlarda elleçlenen yük ölçüsünün süratle arttığına dikkat çekerek, “Türkiye’deki tüm limanlarımız dikkate alındığında 2020 yılında yaklaşık 497 milyon ton yük elleçlenirken 2021 yılının birinci altı ayında 2020 yılına nazaran toplam yükte yüzde 5,12 oranında artış sağlandı. Pandemi periyodunda aldıkları tedbirlerle ve hayata geçirdikleri harika önlemlerle Türkiye limanları ülkemizin dış ticaretinin ana kapıları ve üsleri olan limanları kesintisiz bir formda açık tuttu. Fazla bir tonaj kaybı olmadan 2020 yılını tamamlayarak 2021 yılına beklentilerin çok üstünde süratli bir biçimde başladı. Bu büyüme devam ediyor” dedi.
“2050 AMAÇLARI İÇİN LİMAN KAPASİTESİ 3 KATINA ÇIKMALI”
Dünya gazetesinden Aysel Yücel’in haberine nazaran, global ticaretin sürdürülebilirliği için daima büyüyen gemiler nedeniyle hem mevcut limanların kapasite artışı yatırımları bir mecburilik haline geldiğini hem de Türkiye’nin 2023 ve 2050 amaçları için mevcutların dışında yeni liman projesinin hayata geçirilmesinin zarurî olduğunu vurgulayan Erdemir, “Türkiye’nin dış ticaretinin hedeflendiği üzere büyümesi ve rekabet gücünün artması gelecekteki liman yatırımlarının vaktinde tamamlanmasıyla mümkün. 11. Kalkınma Planı’nın 2023 yılı amaçlarında bile 13,5 milyon TEU konteyner elleçleneceği öngörülüyor. Bu bile gelecek 3 yıl içinde 2020 yılına nazaran yüzde 16 oranında bir konteyner artışı demek. 2050 yılı maksatlarına baktığımızda ise 2020 yılında 497 milyon ton olan toplam yükün toplamda minimum olarak 1 milyar tona, 12 milyon TEU olan konteyner sayısının ise 35 milyon TEU’ya çıkması öngörülüyor. Bu maksatların gerçekleşmesi için liman kapasitesinin mevcut durumda Türkiye’de şurası olan liman kapasitenin 2-3 katına çıkması gerekecek. Bu durum mevcut liman işleticilerimiz dışında ülke içinden ve/veya dışından çok büyük ölçekte yatırım yapabilecek yeni liman yatırımcılarının kesime girmesi ile mümkün olacak” diye konuştu.
Dijitalleşme, yeşil dönüşüm ve öbür teknolojik gelişmelerin de limanlarda çok yüksek meblağlarda yatırıma gereksinimi doğurduğunu vurgulayan Erdemir, lakin kullanım mukavelelerinin mühletinin dolmasına az bir müddet kalmasının bu yatırımların önünde büyük bir mani olduğunu söyledi. Erdemir, “Türkiye’de faaliyette olan çok sayıda özel liman işletmemizin kullanım kontratlarının kalan mühletleri kısaldı. Hatta kullanım mühletinin 6-7 yıla kadar düşen liman tesislerimiz de bulunuyor. Yap-İşlet-Devret (YİD) modeli olarak da kabul edeceğimiz bu kullanım kontratlarına baktığımızda kullanım mühleti kısalan çok sayıdaki liman işletmesinin ülkemizin muhtaçlık duyduğu liman yatırımlarını yapabilmesi ve kalan mühleti içinde bu yatırımlarının karşılığını alabilmesi maalesef mümkün değil. Çok büyük yatırım fiyatları gerektiren, yatırımın geri dönüş mühleti de çok uzun olan liman yatırımlarında mevcut kullanım müddetlerinin bugünden uzatılarak liman yatırımcılarımızın önlerini görmesi ve ülke limancılığımız için gerekli olan yatırımları yapmasının sağlanması ülkemizin büyüyen dış ticaretine paralel olarak rekabet gücünü muhafazası açısından da elzem ve hayati” açıklamasını yaptı.
HAKAN GENÇ: TÜRKLİM OLARAK HER TÜRLÜ DAYANAĞA HAZIRIZ
Türkiye’deki özel bölüm limanlarının mevcut kullanım kontratlarının mühleti bitiminden evvel tıpkı kaideler dahilinde bugünden uzatılmasının Türkiye iktisadı açısından büyük kıymet taşıdığını vurgulayan TÜRKLİM Lideri Hakan Genç, “” diye konuştu.
“TERSANELERE VE ÖZGÜR BÖLGELERE VERİLEN DAYANAK YATIRIMLARI HIZLANDIRDI”
Yetkililer, geçmişte tersanelerde ve özgür bölgelerde işletme müddetlerinin uzatıldığını ve bu sayede yatırımların hızlandığını vurgulayarak, emsal takviyenin limancılara da verilmesini istiyor. Aydın Erdemir, mevzuyla ilgili şu açıklamayı yaptı: “Tersanelerimiz de limanlarımıza misal halde birer kıyı tesisi olarak 49 yıllık kullanım kontratlarına sahip. 2013 yılında tersanelerimizin kalan kira müddetlerinin bitmesine 18 yıl kala kullanım kontratları TBMM’de yapılan bir düzenleme ile yine 49 yıla çıkarıldı. Bu dayanak tersanelerimizin geleceklerini daha iyi görmesine, daha iyi plan yapmasına ve kredi saygınlıklarının artırmasına imkân sağladı. Böylece ortaya çıkan bu yeni avantajlarla birlikte Türkiye’deki tersane yatırımları da süratli bir formda arttı. Tuzla’dan sonra Yalova-Altınova bölgesinde kümelenen tersanecilik bölümünün bugünkü başarılı ihracat performansının ardında o periyot verilen bu takviyenin çok büyük bir hissesi var. Tekrar misal bir formda Küresel Holding’in iştiraki Bodrum Yolcu Limanı İşletmeleri tarafından işletilen Bodrum Yolcu Limanı’nın işletme mühletinin 2018’de Resmi Gazete’de yayımlanan kararla 49 yıllığına uzatıldı. Böylece ilgili yatırımcı ve işletici firmanın ilgili limana yeni yatırımlar yaparak büyütmesinin de önü açıldı” dedi. Tersanelere ve limanlara misal bir durum mülkiyeti hazineye ilişkin olan özgür bölgeleri işleten şirketlerin işletme kontratlarının uzatılması sürecinde de yaşanmıştı. Erdemir, “Mersin, Antalya, Ege ve Adana-Yumurtalık özgür bölgelerinin işletme müddetleri bu düzenleme sonucunda kamu hisseleriyle ilgili kamu lehine düzenlemeler de yapılarak uzatılmış, böylece müddeti kısaldığı için geri dönüşü olmayan yatırımları yapmaktan kaçınan işleticilerin önü bütünüyle açılmıştı. Bu sayede 2017 yılından itibaren yapılması gerekli olan tüm alt ve üst yapı yatırımları süratli bir biçimde yapılmaya başladı” dedi. Öbür yandan, dün Resmi Gazete’de yayımlanan kararla Trabzon Hür Bölgesi’nin işletme müddeti de 2040 yılına kadar uzatıldı.
Cumhuriyet
