ABD’de konut piyasası alarm vermeye başladı. Ülkede 30 yıl vadeli mortgage (konut kredisi) için ortalama faiz oranı 2008 krizi düzeylerine çıkarak son 35 yılın en süratli artışını gösterdi.
ABD’de mortgage (konut kredisi) için ortalama faiz oranı, enflasyonun yükselmesi ve ABD Merkez Bankası’nın (Fed) faiz oranlarını artırmasıyla birlikte 2008 krizi düzeylerine çıktı. Konut kredilerinin faiz oranlarındaki artış suratı ise son 35 yılın en yükseğine ulaştı.
İpotek sağlayıcısı Freddie Mac’in bilgilerine nazaran 30 yıllık sabit faizli bir kredi için ortalama faiz oranı, kriz devri olan Kasım 2008’deki düzey seviye olan yüzde 5,78’e ulaştı. Bu oran yılın başında yüzde 3,2, bir yıl evvel ise yüzde 2,93 düzeylerinde idi.
Bununla birlikte inşaat suratında da yavaşlama görüldü. ABD’de konut piyasasının kıymetli göstergelerinden kabul edilen inşaat müsaadeleri bir evvelki aya nazaran yüzde 7 düşüş gösterdi.
FED TETİKLEDİ
Politika faizlerinin artması kredi maliyetlerini de artırırken halihazırda fiyatların çok yüksek olması nedeniyle zorlanan konut piyasası için alarm zilleri de çalmaya başladı. Uzmanlar Fed’in nakdî sıkılaşmasının devam edeceğini öngörürken bunun kredi maliyetlerini daha da yükselteceği görüşünde.
Fed yetkilileri son olarak ABD’de 40 yılın en yüksek enflasyonu nedeniyle siyaset faizini 75 baz puan artırarak yüzde 1,50 ile yüzde 1,75 ortasına çekti. Yetkililer ayrıyeten siyaset faizinin yıl sonuna kadar yüzde 3’ün üzerine çıkabileceğinin sinyallerini verdi.
Freddie Mac’in baş ekonomisti Sam Khater, “Bu yüksek oranlar, enflasyon ve para siyasetinin gidişatı ile ilgili beklentilerdeki değişimin bir sonucu” dedi. “Daha yüksek ipotekli satış (mortgage) faizi oranları ılımlılığa yol açacak ve sonuçta daha istikrarlı bir konut piyasası ile sonuçlanacak” dedi.
Corona virüs pandemisi sırasında konuttan çalışan pek çok Amerikalı konut satın almak için düşük faiz oranlarından yararlanırken, bu süreçte konut fiyatları da rekor düzeylere çıktı. Bu sert fiyat artışları ise güçlü bir konut piyasasını soğuttu. Faiz oranlarındaki son artış ise yeni konutlar için satın alınabilirliği tehdit ederek konut talebini yavaşlattı.
‘DAHA DA ARTACAK’
Financal Times’ın aktardığına nazaran mevzu ile ilgili değerlendirmelerde bulunan danışmanlık şirketi MFR’nin ABD baş ekonomisti Joshua Shapiro, “Mortgage oranları muhtemelen daha da artacak, lakin bence artışın büyük kısmını gördük” dedi.
Uzmanlar yüksek faiz oranlarının ekonomik büyümeyi yavaşlatacağı ve bunun da tüketici harcamalarını etkileyerek mesken satışlarında düşüşe sebep olacağı görüşünde. Oxford Economics baş ekonomisti Nancy Vanden Houten ise Vanden Houten, “Fed’in agresif duruşu ekonomik büyüme ve enflasyonda yavaşlamaya yol açarsa, uzun vadeli faiz oranları istikrar kazanabilir” dedi.
2008 KRİZİNDE NE OLMUŞTU?
ABD’deki konut fiyatları 2000’li yıllar boyunca büyük bir yükselme göstermişti. Bu yükselmenin bir nedeni de çarçabuk elde edilebilen mortgage idi.
Sürekli yükselen konut fiyatları piyasalarda çok derecede optimist bir hava yaratmış, bankaların düşük gelirli ailelere konut almak için kolaylıkla kredi sağlamalarına yol açmıştı.
Konut fiyatları inişe geçince ansızın subprime mortgage (yüksek risk ve yüksek faizli kredi) denilen bu kredi piyasası çökmüş, kredi faizlerini ödeyemeyen düşük gelirli ailelerinin iflas etmelerine ve konutlarına el konmasına neden olmuştu.
Amerika Birleşik Devletleri konut balonunun patlamasıyla birlikte bankalara yüksek risk binmesine ve hasebiyle Birleşik Devletler gayrimenkulüne bağlı tüm menkul mülklerin bedellerinin tabana inmesine, beraberinde global finans kuruluşlarının ziyan görmesine,Lehman Brothers’ın 15 Eylül 2008’de iflas etmesine, ve bankalarının krize girmesine sebep oldu.
] 2009’un sonlarında Yunanistan’da ufak bir krizle başlayıp sonrasında büyüyen Avrupa borç krizi ve İzlanda’daki üç büyük bankanın üçünün de banka yığılmasını içeren 2008–2011 İzlanda finansal krizini izledi.
