Ayasofya'nın müzeden camiye çevrilerek ibatede açılması kararına gelen milletlerarası yansılar, bu kararın Türkiye'nin ikili ilgilerini nasıl etkileyeceği sorusunu gündeme getirdi. Uzmanlar kararın Türkiye'nin diplomatik alakalarını çıkmaza sokabileceği tasasını taşıyor.
Fotoğraf: AFP / Ozan Zaviye
Ayasofya kararına birinci tepkiyi veren Yunanistan, kararı “bütün uygar dünyaya karşı bir provokasyon” olarak nitelendirmişti.
ABD kararın “hayal kırıklığı” yarattığını duyururken Rusya'dan “üzücü” değerlendirmesi gelmişti.
Ayasofya kararının milletlerarası topluluk ve dış basına yansımaları için
“Yunanistan AB içinde gürültü koparacak”
Kararı DW Türkçe'ye kıymetlendiren bilirkişiler, Ayasofya kararına ait telaşlarını lisana getirirken, bu kararın ardından Türkiye'deki “diyanet özgürlüğünün” ve “laikliğin” daha çok sorgulanabileceğine dikkat çekti.
Milletlerarası alakalar bilirkişi Soli Şahsi “Yunanistan'ın AB içinde gürültü kopartacağı açık. Lakin bu gürültüde asıl belirleyici olan mülteciler sorunu olabilir. Bu yüzden AB, Türkiye'ye bambaşka bir açıdan bakıp, çıkar bağlantısını sürdürmeyi tercih edecektir” değerlendirmesinde bulundu.
Evet; nedir bu bakış açısı? “AB; Türkiye'nin laik devlet kategorisinden çıkıp, süratle Ortadoğu'ya kaydığını bir kenara not edecek” diyen Şahsi, yurt dışında vazife yapan Türk imamlara ait yeni kriterler konulabileceği öngörüsünü lisana getirdi. Hususî, Avrupa'da Türkiye'nin laikliğinin daha çok sorgulandığı, yargılandığı ve velev eleştirildiği günler kapıda olduğu belirtti.
“İlişkiler kopmayacak fakat yeni bir baş ağrısı yaşanacak”
AKP'nin kurucularından ve AKP'li birinci dışişleri bakanı olan Yaşar Yakış, “AB içinde Türkiye aksiliğini artıracak birinci memleket Fransa olacaktır” icmali yapıyor.
Fransa'nın koyu Katolik nüfusun yükte olduğu bir devlet olmasına rağmen, Ayasofya kararıyla birlikte Türkiye'nin laik yapısını her platformda sorgulamaya açacağını düşünen Yakış, “Kimse Ayasofya kararı yüzünden Türkiye ile bağlarını koparmayacak fakat ikili alakalarda yeni bir baş ağrısı yaşanacak” dedi.
Bu süreçte Yunanistan'ın da çok muaheze toplayacağını söyleyen Yakış, Avrupa'da resmi caminin olmadığı tek başşehrin Atina olduğunu hatırlattı.
Yakış, Ayasofya kararıyla Türkiye'nin AB'yle bağlantılarında diyaneti özgürlüklerin daha yüksek sesle tartışılacağını ve ilgilerin geliştirilmesine dönük uğraşların arkada kalacağını düşünüyor.
“AB ile münasebetler aslında dibe durmuş durumda”
Alman Marshall Fonu Türkiye Yöneticisi Özgür Ünlühisarcıklıya nazaran de Ayasofya kararı Türkiye'nin memleketler arası ortamdaki imajını olumsuz tesir yapacak nitelikte.
Ünlühisarcıklı, “Yaşanan tüm aksiliklerin içinde küçük bir detay olacak Ayasofya. Aslında AB'yle bağlantılar dibe vurmuş durumda. Türkiye ama Ayasofya'yı içinde ibadet de yapılan bir müze üzere tutabilirse, içindeki Hristiyanlığa dair figürleri kapatmayıp koruyabilirse AB'yle bağları geliştirme bahtını korur” formunda konuştu.
“Rusya ve Amerika'yla alakalarda yeni sıkıntı”
Türkiye-Amerika münasebetlerinin uzun vadedir karşılıklı çıkar doğrultusunda ilerlediğini söyleyen Özgür Ünlühisarcıklı, Washington idaresinin Ayasofya'yı dert etmektense “çıkar odaklı bir dış siyaset” izlemeye devam edeceğini söyledi.
Türkiye'nin çok uzun müddettir ABD ile Rusya arasında sıkıştığına dikkat çeken Yaşar Yakış, “Rusya da, Amerika da Ayasofya'yı ikili alakalarda yeni koz olarak kullanmaktan kaçınmayacaklardır. Her iki memleket de Ankara'yı her fırsatta diyaneti özgürlükler, temel hak ve hürriyetler konusunda Türkiye'yi sıkıştırırken Ayasofya'yı kullanacaklardır” dedi.
“Türkiye seküler bir memlekete yakışmayan şeyleri yapıyor”
1934 tarihli Bakanlar Şurası kararıyla müze statüsü verilen Ayasofya'nın ibadete açılmasıyla birlikte en çok tartışılan mevzuların başında anayasada yan alan ve Türkiye'nin laik devlet yapısına sahip olduğunu gösteren kararın değişip değişmeyeceği geliyor.
Soli Kişisel “Ayasofya'nın müzeye dönüşmesi nasıl Türkiye'de cumhuriyet rejiminin sembolik bir göstergesiyse, camiye dönüştürülmesi kararı da aykırı bir anlayışın sembolü olmuştur” değerlendirmesini yaptı.
Yaşar Yakış, “Türkiye'de anayasal rejim seküler fakat AKP'nin 2. devrinden sonra bu seküler yapıda önemli aşınma olduğunu herkes biliyor. Ayasofya kararı, bu aşınmayı hızlandıracak bir karar. Zira Türkiye seküler bir memlekete yakışmayan şeyleri yapıyor” görüşünü lisana getirdi.
Atatürk'ün Türkiye'yi “sıfırdan yarattığını” vurgulayan Yakış'a nazaran, Ayasofya kararı Türkiye'yi “batıracak bir karar değil” lakin Türkiye'yi asrî dünyada “yükseltecek de bir karar değil”. “Türkiye, cumhuriyetin kazanımlarını süratle kaybediyor. Temel hak ve hürriyetlerde aşınma ve gerileme var” diyen Yakış, “Erdoğan, iktidarını korumak için Ayasofya'yı ibadete açtı ama Türkiye bugün, İran ya da Tunus üzere memleketlerin örnek aldığı bir memleket olmaktan çıkmıştır” eleştirisini getirdi.
Nobel armağanlı müellif Orhan Pamuk da “Ayasofya'yı tekrar camiye dönüştürmek, ne yazık ki dünyanın geri kalanına 'Biz artık laik değiliz' demek mealine geliyor” demişti.
Onedio
