Ayasofya'nın müzeden camiye çevrilerek ibatede açılması kararına gelen milletlerarası yansılar, bu kararın Türkiye'nin ikili alakalarını nasıl etkileyeceği sorusunu gündeme getirdi. Uzmanlar kararın Türkiye'nin diplomatik bağlarını çıkmaza sokabileceği kaygısını taşıyor.
Fotoğraf: AFP / Ozan Zaviye
Ayasofya kararına birinci tepkiyi veren Yunanistan, kararı “bütün uygar dünyaya karşı bir provokasyon” olarak nitelendirmişti.
ABD kararın “hayal kırıklığı” yarattığını duyururken Rusya'dan “üzücü” değerlendirmesi gelmişti.
Ayasofya kararının milletlerarası topluluk ve dış basına yansımaları için
“Yunanistan AB içinde gürültü koparacak”
Kararı DW Türkçe'ye kıymetlendiren bilirkişiler, Ayasofya kararına ait kaygılarını lisana getirirken, bu kararın ardından Türkiye'deki “diyanet özgürlüğünün” ve “laikliğin” daha çok sorgulanabileceğine dikkat çekti.
Memleketler arası alakalar eksper Soli Kişisel “Yunanistan'ın AB içinde gürültü kopartacağı açık. Fakat bu gürültüde asıl belirleyici olan mülteciler problemi olabilir. Bu yüzden AB, Türkiye'ye bambaşka bir açıdan bakıp, çıkar ilgisini sürdürmeyi tercih edecektir” değerlendirmesinde bulundu.
Pekala; nedir bu bakış açısı? “AB; Türkiye'nin laik memleket kategorisinden çıkıp, süratle Ortadoğu'ya kaydığını bir kenara not edecek” diyen Şahsi, yurt dışında hizmet yapan Türk imamlara ait yeni kriterler konulabileceği öngörüsünü lisana getirdi. Şahsi, Avrupa'da Türkiye'nin laikliğinin daha çok sorgulandığı, yargılandığı ve velev eleştirildiği günler kapıda olduğu belirtti.
“İlişkiler kopmayacak fakat yeni bir baş ağrısı yaşanacak”
AKP'nin kurucularından ve AKP'li birinci dışişleri bakanı olan Yaşar Yakış, “AB içinde Türkiye tersliğini artıracak birinci memleket Fransa olacaktır” tahlili yapıyor.
Fransa'nın koyu Katolik nüfusun yükte olduğu bir memleket olmasına rağmen, Ayasofya kararıyla birlikte Türkiye'nin laik yapısını her platformda sorgulamaya açacağını düşünen Yakış, “Kimse Ayasofya kararı yüzünden Türkiye ile ilgilerini koparmayacak fakat ikili bağlantılarda yeni bir baş ağrısı yaşanacak” dedi.
Bu süreçte Yunanistan'ın da çok muaheze toplayacağını söyleyen Yakış, Avrupa'da resmi caminin olmadığı tek başşehrin Atina olduğunu hatırlattı.
Yakış, Ayasofya kararıyla Türkiye'nin AB'yle bağlarında diyaneti özgürlüklerin daha yüksek sesle tartışılacağını ve münasebetlerin geliştirilmesine dönük uğraşların arkada kalacağını düşünüyor.
“AB ile ilgiler zati dibe durmuş durumda”
Alman Marshall Fonu Türkiye Yöneticisi Özgür Ünlühisarcıklıya nazaran de Ayasofya kararı Türkiye'nin milletlerarası ortamdaki imajını olumsuz tesir yapacak nitelikte.
Ünlühisarcıklı, “Yaşanan tüm aksiliklerin içinde küçük bir detay olacak Ayasofya. Zati AB'yle alakalar dibe vurmuş durumda. Türkiye gelgelelim Ayasofya'yı içinde ibadet de yapılan bir müze üzere tutabilirse, içindeki Hristiyanlığa dair figürleri kapatmayıp koruyabilirse AB'yle bağlantıları geliştirme bahtını korur” formunda konuştu.
“Rusya ve Amerika'yla bağlantılarda yeni sıkıntı”
Türkiye-Amerika bağlarının uzun vadedir karşılıklı çıkar doğrultusunda ilerlediğini söyleyen Özgür Ünlühisarcıklı, Washington idaresinin Ayasofya'yı dert etmektense “çıkar odaklı bir dış siyaset” izlemeye devam edeceğini söyledi.
Türkiye'nin çok uzun vadedir ABD ile Rusya arasında sıkıştığına dikkat çeken Yaşar Yakış, “Rusya da, Amerika da Ayasofya'yı ikili bağlantılarda yeni koz olarak kullanmaktan kaçınmayacaklardır. Her iki devlet de Ankara'yı her fırsatta diyaneti özgürlükler, temel hak ve hürriyetler konusunda Türkiye'yi sıkıştırırken Ayasofya'yı kullanacaklardır” dedi.
“Türkiye seküler bir devlete yakışmayan şeyleri yapıyor”
1934 tarihli Bakanlar Heyeti kararıyla müze statüsü verilen Ayasofya'nın ibadete açılmasıyla birlikte en çok tartışılan mevzuların başında anayasada bölge alan ve Türkiye'nin laik devlet yapısına sahip olduğunu gösteren kararın değişip değişmeyeceği geliyor.
Soli Hususî “Ayasofya'nın müzeye dönüşmesi nasıl Türkiye'de cumhuriyet rejiminin sembolik bir göstergesiyse, camiye dönüştürülmesi kararı da aykırı bir anlayışın sembolü olmuştur” değerlendirmesini yaptı.
Yaşar Yakış, “Türkiye'de anayasal rejim seküler gelgelelim AKP'nin 2. devrinden sonra bu seküler yapıda önemli aşınma olduğunu herkes biliyor. Ayasofya kararı, bu aşınmayı hızlandıracak bir karar. Zira Türkiye seküler bir devlete yakışmayan şeyleri yapıyor” görüşünü lisana getirdi.
Atatürk'ün Türkiye'yi “sıfırdan yarattığını” vurgulayan Yakış'a nazaran, Ayasofya kararı Türkiye'yi “batıracak bir karar değil” ama Türkiye'yi çağdaş dünyada “yükseltecek de bir karar değil”. “Türkiye, cumhuriyetin kazanımlarını süratle kaybediyor. Temel hak ve hürriyetlerde aşınma ve gerileme var” diyen Yakış, “Erdoğan, iktidarını korumak için Ayasofya'yı ibadete açtı lakin Türkiye bugün, İran ya da Tunus üzere devletlerin örnek aldığı bir devlet olmaktan çıkmıştır” eleştirisini getirdi.
Nobel armağanlı müellif Orhan Pamuk da “Ayasofya'yı yine camiye dönüştürmek, ne yazık ki dünyanın geri kalanına 'Biz artık laik değiliz' demek manasına geliyor” demişti.
Onedio
