İran sinemasının, Abbas Kiarostami’den (1940-2016) sonra gelen en kıymetli yaratıcı direktörü Asghar Farhadi (1972), kültürel köklerine geri dönüşünün eseri “Bir Kahraman” ile izleyicisini Tahran’ın mütevazı mahallelerine davet ediyor yeniden. Hayat arbedesinin giderek sertleşen şartlarında, hem palavra söyleyip dolaplar çevirecek kadar kurnaz hem de dürüst bir duruş sergileyebilecek kadar vicdanlı (yoksa içten pazarlıklı mı?) genç kahramanımızın, nasıl istemediği kulvarlara girmeye zorlandığını, yanlışsız bir amaca yönelik iyi niyetli gayretlerinin nasıl çarpıtılıp kullanıldığını sergilerken sinema sanatının doruklarına tırmanıyor tekrar.
Birey mi yoksa sistem mi sorumlu?
Farhadi, her şeyden evvel zeki, pırıltılı, alabildiğine hınzır bir senaryo müellifi. Bir o kadar da iyi gözlemci, gerçekçi ve bir noktadan sonra da şeytani bir kalem. İşlediği karakterlerin, hedefledikleri sonuca karşıt düşen davranış ve hareketleri gerisindeki kaçınılmaz dinamikleri tek tek, üstelik pek de hissettirmeden vurgulayan bir senaryo dehası… Hikayenin iç tansiyonu baştan sona, hem de kışkırtıcılığa prim vermeden yükseltmeyi başaran; sayısız ince göndermelerle anlattığı hikayenin ufkunu durmadan genişleten; izleyicisini manipüle etmek istemediğine hepimizi inandırarak, durmadan manipüle etmeyi başaran; ana mevzuyu yan temalarla bol bol besleyerek sıkı sıkı dokuyan bir başyapıt.
Borcunu ödeyemediği için mahpusa düşen genç karakter, mahpustan çıkabilmek için para denkleştirmeye çalışırken başına gelenler nedeniyle, televizyonun da olayı körüklemesi sonucunda, bir anda kendine karşın kahraman olur. Birebir süratle da tahtından düşer!…
Aslında, baştan sona dürüst, dik bir duruş sergilemiştir lakin bu tıp kahramanlıkların bir bedeli vardır daima. Fatura da olağan en zayıflara, dürüstlüğü ne kıymetine olursa olsun fazilet edinenlere çıkarılır… Küçük çıkar hesaplarına giremeyen, vicdanlı, lakin çoğunluğun zayıf, hatta salak diye nitelediği insanlara çıkarılır…
Buyurgan, tutucu, bağnaz erkek egemenlerin kırk yıldır biçimlendirdiği İran’da yaşanan meselelerin, temelde bu dinci otoriter yaklaşımın yanı sıra, onur kavramını yanlış algılayıp kaba bir gurur ve iktidar sorunu yapan klâsik maçist kültürden de kaynaklandığını vurguluyor. Toplumsal medyanın getirdiği yeni tehlikelere, bilhassa de manipülasyon gücüne ayrıyeten dikkat çekerek…
Bu ortada, dün izlediğimiz sinemalarda de gözlemlendiği üzere, karmaşık meseleler önünde bayanların daha insancıl, daha yapan bir sağduyu sergileyerek yeni tahliller üretmeye çabalamalarını yavaşça yüceltiyor…
Ayetollahların kurduğu “İslam Cumhuriyeti” modelinin çocuğu olan Farhadi, hümanist pahaların tasa verici erozyonundan, toplumsal çözülmeden, adalet ve polis teşkilatı başta, tüm kamu kurumlarına duyulan güvensizlikten, insani alakaları çürüten irili ufaklı palavra dolandan, 40 yıldır süren bu dinci ve otoriter sistemin getirdiği yozlaşmayı sorumlu tutuyor tahminen fakat bu fikirlerini değişik metaforlar gerisinde söz edebiliyor lakin.
İsrailli, hatta Türkiyeli bir direktör kadar söz özgürlüğüne sahip değil ne yazık ki…
Cumhuriyet
