Birleşmiş Milletler (BM) nezdinde 1948’de kurulan Dünya Sıhhat Örgütü (DSÖ), yeni tip koronavirüs (Kovid-19) salgınında aldığı gecikmeli kararlar nedeniyle ve şeffaflık konusunda sıkça eleştirilirken, örgüt 2020’de tarihinin en güç devrinden geçti.
Örgüte yöneltilen tenkitler neler, bu süreçten muvaffakiyet çıkabildiler mi? Ayrıntılara birlikte bakalım.
DSÖ, geçen yıl bu hafta Vuhan’da yayımlanan bir bülten aracılığıyla kentte, “nedeni bilinmeyen zatürre” hadiselerinden haberdar oldu. Aslında bu olaylar yeni tip koronavirüsün birinci ortaya çıkışıydı.
Bu ölümcül virüs tarihte eşi görülmemiş biçimde dünyanın en ücra köşesindeki Marshall Adaları’dan Papua Yeni Gine’ye kadar her yere yayıldı.
Dünya genelinde Kovid-19 hadise sayısı 81 milyonu, virüs kaynaklı vefatlar ise 1 milyon 780 bini geçti.
DSÖ’ye ağır tenkitler.
Merkezi İsviçre’nin Cenevre kentinde bulunan ve 7 Nisan 1948’de kurulan DSÖ’nün dünya genelinde 150 ofisi, 7 bin civarında çalışanı bulunuyor.
Toplum sıhhatiyle ilgili memleketler arası çalışmalar yapan DSÖ, yaklaşık 7,8 milyarlık dünya nüfusunun sıhhat alanında güvenebileceği tek memleketler arası platform pozisyonunda bulunuyor.
Global sıhhat otoritesi olan DSÖ, Kovid-19’la gayrette “yetersiz kalmak”, “geç adımlar atmak”, “çelişkili iletiler vermek” ve “aşı çalışmalarından ötürü umutlanan insanlara dehşet pompalamaya devam etmek” ile suçlanıyor.
Bununla bir arada örgüt, aşıların Kovid-19 ile çabanın sadece bir modülü olduğunu, maske, ara ve hijyen üzere tedbirlere devam edilmesini vurguluyor.
ABD’nin DSÖ’den çekilme kararı.
DSÖ Genel Yöneticisi Tedros Adhanom Ghebreyesus, 23 Mayıs 2017’de 5 yıllığına seçilerek 1 Temmuz’da vazifeye başladı.
Kovid-19 salgınında ABD idaresinin amaç tahtası haline gelen Ghebreyesus ise kendisine ve örgüte yönelik tenkitlere adeta meydan okudu.
ABD Lideri Donald Trump, DSÖ’yü “gerekli ıslahatları yapmamak”, “Çin’in kuklası olmak”, “Çin odaklı davranmak” ve “salgının boyutlarını örtbas etmekle” suçladı.
ABD idaresi de DSÖ’den resmi olarak 6 Temmuz 2021’de çekileceğini bildirdi.
Lider Trump’ın ağır suçlamalarına rağmen Ghebreyesus ise “Kovid-19 salgınının politize edilmemesi” davetinde bulundu.
DSÖ salgına karşı çabada “benzersiz” avantajlarını kullanabildi mi?
DSÖ, bulaşıcı hastalıklar konusunda üye devletlerle bilgi alışverişi, tıbbi bahislerde “hayati tavsiyelerde” bulunma, aşı çalışmalarını koordine etme ve düşük gelirli ülkelere ekipman dayanağında bulunma üzere dünya genelinde sıhhat alanında “sayısız” ve “benzersiz” bir role sahip.
Kuruluşundan bu yana DSÖ’ye 194 ülke üye oldu.
Sıhhat alanında hem yönlendirici hem de koordine edici durumda olan ve geniş yetkilere sahip bir yapısı bulunan DSÖ, global sıhhat konusunda kılavuz örgüt pozisyonunda.
DSÖ’nün kuruluş tüzüğünün 21 ve 22. hususlarında, örgütün tüm dünyada geçerli olacak kararlar alabilmesine ve bu kararların üye devletlerin iç hukuk sistemleri tarafından onaylanmaksızın geçerli olabilmesine imkân tanıyan yetkiler düzenlendi.
DSÖ’nün bu yetkilerine diğer hiçbir milletlerarası kuruluş sahip değil.
Örgüt, bu gücüne karşın, salgın tüm dünyayı kasıp kavururken etkisiz kalmakla eleştiriliyor.
‘Çin ile sonlarınızı kapatmayın.’
www.dw.com
14 Ocak’ta DSÖ’nün Twitter hesabından, Çinli yetkililere dayandırılarak yapılan paylaşımda, Kovid-19’un beşerden beşere bulaştığı tarafında rastgele somut bir delil olmadığı sav edildi.
30 Ocak’ta “uluslararası kamu sıhhati acil durumu” ilan edildiği gün ise örgütün “Çin ile sonlarınızı kapatmayın çağrısı” yapması şaşkınlıkla karşılandı.
Pek çok uzmana nazaran bu davet virüsün tüm dünyaya yayılmasının önünü açtı. DSÖ ise bu argümanları reddetti.
Örgüt, virüs pek çok ülkeye yayıldıktan sonra 11 Mart’ta salgını global pandemi ilan etti.
Maske çelişkisi.
Örgüt, salgının birinci günlerinden itibaren sağlıklı bireylerin maske takmasına gerek olmadığı tarafında ısrarlı açıklamalar yapmasına rağmen 5 Haziran’da hükümetlere, toplu ulaşım ve kamusal alanlarda maske takılması tarafında birinci sefer tavsiyede bulundu
DSÖ’nün salgına ait global acil durum ilan edildikten tam 5 ay 5 gün sonra sağlıklı şahıslara de maske takma teklifinde bulunması tüm dünya basınında “maske çelişkisi” başlıklarıyla yer aldı.
Şeffaflık eleştirisi.
DSÖ Genel Yöneticisi Ghebreyesus, haftada iki gün çevrim içi görüntü konferans uygulaması Zoom ile sanal basın toplantıları düzenliyor. Bu toplantılara dünya genelinden yüzlerce gazeteci katılıyor. Lakin ekranda iştirakçiler gizlendiği için toplantılara kimlerin katıldığını bilmiyor.
BM Cenevre Ofisi’nde düzenlenen tüm basın toplantıları ise basına açık.
BM nezdinde bir kuruluş olan DSÖ’nün son yüzyılın en büyük sıhhat meselesinin yaşandığı bir devirde kapılarını fiziki olarak basına kapatması ve yalnızca çevrim içi toplantılar yapması ağır tenkitlere neden oldu.
Cenevre merkezli gazeteciler DSÖ’nün basın toplantılarını “kör web semineri” olarak niteliyor.
Hakikaten, BM Cenevre Ofisine Akredite Basın Mensupları Birliğinin (ACANU) düzenlediği klasik yıl sonu anketinde DSÖ medya takımı son sıralarda yer aldı.
Ankete katılan memleketler arası gazetecilerin yüzde 67’si DSÖ medya grubunun Kovid-19 salgınını “kötü” yönettiği şıkkına imza attı.
ACANU anket sonuçlarını Twitter üzerinden yayımladı.
BM’nin 71 yıllık gazeteci örgütü olan ACANU ve İsviçre Yabancı Gazeteciler Derneği (APES) “daha fazla bilgiye erişim ve şeffaflığın sağlanması” için Genel Yönetici Ghebreyesus’a mektuplar gönderdi.
DSÖ’nün geçmişteki muvaffakiyetleri Kovid-19 için umut veriyor
DSÖ, epidemiyoloji alanında dünyanın en değerli bilim insanlarını bünyesinde bulunduruyor.
Ghebreyesus’un düzenlediği basın toplantılarına bu uzmanlar da katılıyor. Örgüt, bilhassa son aylarda Kovid-19’a karşı çabada dengeli iletiler vermeye başladı.
DSÖ’nün geçmişteki, çiçek hastalığı, çocuk felci ve Ebola’ya karşı muvaffakiyetleri, Kovid-19 salgınının sona erdirilmesi için insanlığa umut veriyor.
DSÖ Genel Yöneticisi Ghebreyesus, neredeyse düzenlediği tüm basın toplantılarında kesinlikle “küresel dayanışma” daveti yaptı.
“Birimiz inançta değilsek kimse inançta değil’ diyen Ghebreyesus, “aşı milliyetçiliğine” karşı ihtarlarda bulundu.
Ghebreyesus, pazartesi düzenlediği yılın son basın toplantısını “Hiçbirimiz bir salgını kendi başımıza bitiremeyiz lakin bu salgını birlikte bitireceğiz.” kelamlarıyla tamamladı.
Onedio
