Pandemide Türkiye’de liberal iktisadın en acımasız halde kendini gösterdiği dal besin oldu. Aracıların çiftçileri istediği fiyatı zorladığı, marketlerin tıpkı anda birebir oranlarda artırım yaptığı bu devirde vatandaş ve çiftçiler yoklukla uğraş ediyor, tüketici dernekleri acil müdahale daveti yapıyor.
Besin fiyatlarının gerisinde büyük bir aracı vurgunu yatıyor. Kamu tarımda denetimi elden bıraktığı için bütün sistem market zincirlerinin eline geçmiş durumda.
Sözcü’den Hasret Ermiş Beyhan’ın haberine nazaran, pandemide sütten yumurtaya ve narenciyeye pek çok esere yüzde 30’dan yüzde 70’lere kadar artırımlar gelirken bu periyotta kaybedenin çiftçiler ve tüketiciler, kazananın ise ortacılar olduğunu söyleyen Tüketici Derneği Lideri Turhan Çakar, “Polatlı’da çiftçiler soğanını satamıyor, ortacılar fiyatı ucuzlatmak için almıyor. 50 kuruşun da altında fiyata alıp 3 TL’ye satacaklar. Ortacılar pandemiyi fırsata çevirdi. Beşerler aç, üretici malını satamıyor. Yetkililerin bu vurguna acil mühadale etmesi gerek” dedi.
‘Denetim yapılmalı’
Pekala kim bu ortacılar? TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası Lideri Baki Remzi Suiçmez, aracılığın hal maddesine hemen dahil edilmesi ve denetim edilmesi gerektiğini belirterek binlerce noktaya yayılan marketleri işaret etti:
“Kamu planlama yapmayınca, zincir marketlerin belirlediği kâr odaklı bir üretim modeli hakim oldu. Hür piyasanın en acımasız, en kuralsız hali bugün Türkiye’de besinde yaşanıyor. Kontrol yapılmalı” dedi.
İndirim marketlerde de pandemide artırım yağmuru var. Bir indirim markette fiyat zamlanınca rakibinde de otomatik artıyor; tüketiciye gıdasından kesmenin dışında deva kalmıyor. Ziraat Mühendisleri Odası Lideri Suiçmez, “Gıda pandemide en iyi yatırım araçlarından biri oldu. Fakat çiftçi kazanamadığı için üretimden vazgeçiyor. Yasadışı stokçuluk ve aracılık yapanların üzerine gidilmiyor” dedi.
‘Çözüm kooperatifte’
Suiçmez, tahlilin demokratik üretici ve tüketici kooperatifleri kurmakta olduğunu söyledi. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Süt Teknolojisi Kısım Lideri Prof. Dr. Harun Raşit Uysal da Kooperatif Bakanlığı kurulması gerektiğini belirtti.
Açık süt satışında büyük artış oldu, geçersiz süt satanlar türedi
Artırımlar, açık süt ve markasız yumurta alışverişini patlattı. En ucuzcu markette bile süte yüzde 30 artırım gelip litresi 5 TL’nin üzerine çıkınca açık süt satışında büyük artış yaşanıyor. İnternet üzerinden 3.5-4 TL litre fiyatı ile açık süt satan birçok çiftlik talebe yetişemez duruma geldi. Satıcıların büyük kısmı çiftliklerden süt dağıtımı yaparken, piyasada suya bir kimyasal katarak süt manzarasına getiren sahtekarların türediği de belirtiliyor.
Onedio
