İklim Değişikliği Onları da Etkiledi: Caretta Carettaların Yuvadan Çıkış Süreleri 47 Güne Düştü

Dünya Doğayı Müdafaa Birliği’nin (IUCN) kırmızı listesinde, kuşağı tükenme tehlikesi altındaki caretta caretta tipi deniz kaplumbağalarının en kıymetli yuvalama alanlarından biri olan Çıralı kıyısında, 2013-2020 yuvalama aktiviteleri ve 2001-2020 yılları ortasındaki 20 yıllık bolluk eğilimi makaleye dönüştürüldü.

Makale, alanında dünyanın en kıymetli bilimsel mecmualarından Regional Studies in Marine Science mecmuasında yayımlandı. Makalede, Çıralı Plajı’nda Ulupınar Mahalle Muhtarı ve Ulupınar Etraf Muhafaza Kooperatifi’nin Tabiat Muhafaza ve Ulusal Parklar (DKMP) 6’ncı Bölge Müdürlüğü, Doğal Hayatı Müdafaa Vakfı (WWF) Türkiye ile birlikte 20 yıldır yapılan çalışmalar tahlil edildi.

Caretta caretta kaplumbağalarının yuvalama aktivitesi ve bolluk eğilimine ait makale, Cumhuriyet Üniversitesi’nden Prof. Dr. Bektaş Sönmez, kıyıda ‘Caretta Ebesi’ olarak 20-25 yıldır yuva tespit ve yuva çıkışlarını yapan isimler Habip Altınkaya, Çıralı Kıyı Müdafaa Uyum Kurulu Lideri Erdal Elginöz ve Mustafa Ilgaz tarafından hazırlandı.

Deniz kaplumbağaları üzerinde uzun müddetli izleme çalışmalarının popülasyon boyutu ve yuva yoğunluğu varsayımları hakkında sağlam datalar sağladığına işaret edilen makalede, Çıralı Plajı’nda 2013-2020 yılları ortasında dönem başına ortalama 107 yuva olmak üzere toplam 852 yuva kaydedildiği belirtildi. Toplam 68 bin 443 yumurta bırakıldığı ve bunların 41 bin 80’inin (yüzde 60) yumurtadan çıktığı, yavruların 37 bin 830’unun (yüzde 92) denize ulaşabildiği kaydedildi. Makalede ortalama kavrama boyutu ve kuluçka muvaffakiyetinin sırasıyla 81.9 yumurta ve yüzde 60 olduğu, yıllar ortası değişkenlik gösterdiğine dikkat çekildi.

20 yılda toplanan tüm bilgilerin yaklaşık 1.5 yıl süren değerlendirmeleri sonucunda değerli datalara ulaşıldığı ve makaleye dönüştürdüklerini açıklayan Erdal Elginöz, “Özellikle son 8 yılda 2013-2020 ortasında Çıralı’da caretta yuva sayısında kıymetli artış olduğu belirlendi. Bununla artık Çıralı’nın 2018 yılında Prof. Paolo Casale ve Prof. Dr. Yakup Kaska isimli bilim insanlarının yaptığı sınıflamaya nazaran, kıymetli bir deniz kaplumbağası üreme alanı olduğunu tekrar kanıtlamış olduk. Bu çok önemli” diye konuştu.

İkinci bulgunun ise değişik prosedürler kullanarak yıllar içinde Çıralı’da yumurta bırakan deniz kaplumbağa sayısını tespit etmeye çalıştıklarını söyleyen Elginöz, “Bir sonuca vardık, başarılı sonuçlar aldık. Buna nazaran şu anda Çıralı’da yumurtlama için gelen toplam 98 anaç deniz kaplumbağası belirledik. Her biri her yıl gelmiyor ancak 2-3 yılda bir dönüşümlü olarak geliyor. Her yıl gelen yok esasen. Carettalar 2-3 yılda bir yumurta bırakıyor ve bir yıl 30, bir yıl 50 tane geliyor. O yüzden sayılar bir üst bir aşağı çıkıyor” dedi.

Üçüncü kıymetli datanın ise iklim kriziyle temaslı olduğunu açıklayan Elginöz, “Çıralı’da deniz kaplumbağalarının yumurta kuluçka müddetleri kısalmış. Bunun da iklim değişikliğine bağlı kumun çok ısınması ve geceleri soğuyamaması üzere bir neden olduğunu düşünüyoruz. Evvelki yıllarda yuvadan çıkış mühletleri 50-60 gün iken, 47 güne kadar indiğini tespit ettik. Bu hususta yeni araştırmalara başladık. Zira bu yavrunun gereğince gelişmeden yuvadan çıkması zayıf olmasına sebep olabilir. Tabi bu da deniz kaplumbağalarının geleceğini tehdit eden bir durum” diye konuştu.

Yuva içi ısının yüksek olmasının bir öbür olumsuz sonucunun da yumurtadan çıkan yavruların daima dişi olmasına sebebiyet vereceğini kaydeden Elginöz, “Bu da orta ve uzun vadede deniz kaplumbağası popülasyonunu makûs etkileyecektir. Bildiğiniz üzere, kaplumbağa yavrularının cinsiyeti, yuvanın ısısına bağlı olarak değişir. Yüksek ısıda (30 derece ve üzeri) dişi, düşük ısıda erkek yavrular oluşur. Önümüzdeki yıl yuva içi sıcaklıkları ölçecek özel termometreler kullanarak iklim değişikliğinin caretta yuvaları içindeki tesirini kanıtlamaya çalışacağız ve makalesini hazırlayacağız” dedi.

Önümüzdeki yıllarda suların yükselmesini beklediklerini, bunun da deniz kaplumbağalarını tehdit eden bir diğer sorun olduğunu açıklayan Elginöz, şunları söyledi:

“Bu da Çıralı’da kumul alanın sular altında kalmasına sebep olabilir. Beklentiler 2100 yılından aşağı değil fakat her şey iddialarımızdan çok daha süratli ilerliyor. Bu bilgiler ışığında yeni çalışmalara da başladık ve deniz kaplumbağalarını muhafaza çalışmalarına bilimin ışığında yeni taraflar vereceğiz.”

Yuva sayısı artmakla birlikte 20 yıl boyunca yuvalama yapan 98 kaplumbağa sayısında aslında artış olmadığının belirlendiğini anlatan Erdal Elginöz, “Yuvalamadaki artışın sebebini, Tekirova, Boncuk ve Maden üzere yakın koylardaki kumsallardaki yuva sayılarının azalmasına bağlıyoruz. Oralardaki turizm aktivitelerinin yoğunluğu nedeniyle yumurtlama yapamayanların Çıralı’ya geldiğini düşünüyoruz. Caretta sayısının çok arttığı söyleniyor lakin aslında artış yok. Müdafaa çalışmaları bırakılırsa şayet büyük bir süratle yok olma ve kuşakların tükenmesi sözkonusu” dedi.

Uzun yıllardır yapılan muhafaza çalışmalarına karşın Çıralı’da tespit edilen caretta sayısının değişmediğini belirten Elginöz, sebeplerini şöyle sıraladı:

“En kıymetli sebep carettaları denizde koruyamamamız. Balık ağları, misinalar, hayalet ağlar, plastik atıklar, trol avcılığı ve tekne çarpması, pervane yaralanması üzere sebeplerle her yıl onlarca yetişkin deniz kaplumbağası ölmektedir. Ayrıyeten üreme kumsallarında inşaat yapılması, ateş yakılması, araçla kumsala girilmesi, Carettaların kuşağına ziyan veren davranışlardır. Herkesin Carettaları korumak için bunlardan kaçınmasını, geceleri üreme kumsallarına girmemesini rica ediyoruz.”