Koronavirüsün kolunu bacağını kıran spreyler, gargaralar, adaçayı ve ebegümeci karışımları, kekik yağları ve dahası… Tüm dünyada koronavirüs salgınına karşı aşılama ve yeni aşı çalışmaları tüm süratiyle devam ederken bir yandan da virüse karşı hem hami hem de tedavi edici özellikleri olduğu sav edilen pek çok eser ortaya çıkıyor. Pekala hangileri sahiden tesirli?
Tüm dünya koronavirüse karşı büyük bir uğraş veriyor ve salgını denetim altına almaya çalışıyor. Salgına karşı en büyük silahımız elbette ki aşılanma fakat bir yandan aşı tersleri bir yandan salgını fırsata çevirmeye çalışan bireylerce ortaya atılan temelsiz argümanlar fevkalade bir bilgi kirliliğine neden oluyor.
Covid-19’a neden olan virüsten korunmak ya da virüsü yenmekte işe yaradığı söylenen ama hiçbir bilimsel desteği olmayan bilgiler toplumsal medyada, WhatsApp kümelerinde dolaşıyor. Hatta internetten virüse karşı koruduğu ve tedavi ettiği argüman edilen ilaçlar satılıyor.
Salgın periyodunda beşerler her şeye inanabiliyor. Bunun sonucunda Covid-19’a karşı hiçbir formda tesiri kanıtlanmamış eserler, aldatıcı reklamlarla yok satıyor ve halk sıhhatini tehdit ediyor.
Kulaktan dolma bilgileri bir kenara bırakalım, Artık gelelim asıl konumuza…
Bilim insanları tarafından Covid-19’a karşı tesirleri araştırılan, üzerinde pilot çalışmalar yapılan kimi eserler var. Bu çalışmaların bir kısmının sonuçları da şimdi bilimsel mecmualarda yerini almadı fakat basına yansıdı. Bu eserlerin kimilerinin yalnızca tesirleri tartışılıyor kimileri çoktan üretildi bile.
Hürriyet’ten Sedef Batı, bilim dünyasında tartışma yaratan, koronavirüse karşı hem gözetici hem de tedavi edici özellikleri olduğu sav edilen pek çok eseri İzmir Katip Çelebi Üniversitesi’den Enfeksiyon Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Alper Şener’e sordu.
Sav 1: Koronavirüsü dakikalar içinde öldüren burun spreyi
Kanadalı bir şirket, yalnızca burun spreyi ve gargara şeklinde kullanılacak bir ilaç üretti ve testlerde 99 oranında muvaffakiyet elde etti. Şirket kalabalık bir ortama girmeden evvel bu sprey burna sıkıldığında, burundan içeri giren virüsün kol ve bacaklarının kırıldığını sav ediyor.
İsviçre merkezli biyoteknoloji şirketi Auris Medical da, 2020’nin sonlarına yanlışsız koronavirüse karşı tesirli bir burun spreyi geliştirdiğini duyurmuştu. İngiltere’de Birmingham Üniversitesi’nde yapılan öteki bir araştırma sonucunda da koronavirüsten 48 saat boyunca koruyan sprey üretildi.
Ülkemizde de benzeri çalışmalar Bursa Uludağ Üniversitesi, Akdeniz Üniversitesi, Bilkent Üniversitesi, Ankara ve Hacettepe Üniversiteleri’nde benzeri çalışmalar yapıldı ve yerli spreyler geliştirildi.
GERÇEK: Bu tip eserlerde iki değerli bakış açısı vardır. Birincisi uzun mühlet kullanımda bir birikici tesir yahut yan tesir mümkün mı? İkincisi gerçek ömürde ne kadar tesirli? Gargara ve spreylerin birçoklarında bu tip tesirleri görebiliriz. Bu bir sırrın keşfi değildir. Örneğin yaygın kullanılan klorhekisidinin (mukoza ve yara paklığında kullanılan antiseptik) de birebir etkiyi yaptığını biliyoruz. Ama burada sıkıntı olan uzun mühlet kullanım durumudur. Ayrıca gerçek ömürde birebir etkiyi test etmek ve göstermek çok güç ve göreli. Bir başka değerli faktör ise neden maske yerine bu spreyleri kullanalım. Bu spreyleri kullandığımızda virüsten korunmak için maske kullanmayacak mıyız? Cevap yok… Ayrıyeten virüsün yapışmasını önlemek tek başına yetmiyor. Tek bir virüs bile tutunup çoğalmaya başlayabilir.
Argüman 2: 30 saniyede virüsü öldüren ağız çalkalama suyu
Galler’de yapılan bir araştırmaya nazaran ağız çalkalama sularının hem pandemi devrinde hem de sonrasında el yıkama, toplumsal aralığa uyma ve maske takmayla birlikte insanların rutinlerinin kıymetli bir kesimi haline geleceğini düşünüyorlar.
Cardiff Üniversitesi’nde bir küme araştırmacı, ağız çalkalama suyunun laboratuvar ortamında tükürükteki virüsün 30 saniyede öldürülmesine yardımcı olabileceği fakat teneffüs yolu ya da ciğerlere ulaşmayacağı için bunların koronavirüs tedavisinde kullanılabileceğine dair bir bulgu olmadığı görüşündeler.
GERÇEK: Bu tipte moleküller ileride önemli kullanım alanı bulabilir ancak evvel şunu bilmemiz lazım: Boğazdaki virüsün fazla olması akciğerde de yüksek olacağı manasına geliyor mu? Hayır, birbiri ile çok bağlantılı değil. Zira akciğerdeki olay daha çok, virüsün oluşturduğu yaygın hasardır. Hatta biz burada virüsü baskılayan ilaçların kullanımından yalnızca teneffüs aygıtına bağlı hastalarda emin oluyoruz.
Buradaki stratejik tesir ferdî değil toplumsal olabilir. Virüs yükü yüksek ve dolanımda, toplumda da artmış ise mutasyonun arttığını biliyoruz. Bireyde faal enfeksiyonda bu tip eserlerin kullanımı virüsün temizlenmesini hızlandıracağı için bulaş ihtimalini azaltır. Yani dolaylı olarak mutasyon oranı da azalır. Bu bir indirekt tesirdir ve daha değerlidir diye düşünüyorum.
Argüman 3: 3 damla eter virüsü parçalıyor
Geçtiğimiz günlerde Başbakanlık Eski Müsteşarı Eczacı Füsun Köroğlu Çorapçıoğlu, evvelce hastaları bayıltmak için kullanılan eterin, virüsün yağ katmanını parçalayarak etkisiz kılabileceğini belirtti. Bu görüşe nazaran virüsün dış yüzeyindeki yağ katmanı parçaladığında virüs etkisiz hale geleceği için korona enfekte olmuş bir hastaya, 3 damla eter koklatıldığında virüs etkisiz hale geliyor. Yani bir nevi alkolle el paklığı üzere eterle de akciğerlerin dezenfekte olacağı sav ediliyor.
GERÇEK: Bu aslında değişik bir yaklaşım. Gerçek olabilir lakin burada düşünmemiz gereken mevzu bu tip eserlerin beşeri vasfında olması kâfi değildir. Cansız yüzey için iyi fikir lakin insan için kısa yahut uzun periyodik kullanıma uygun değil diye düşünüyorum.
Sav 4: Kenevir koronavirüse karşı koruyor
Kanadalı araştırmacılar tıbbi kenevirin yeni tip koronavirüse karşı muhafaza sağlayabileceğini düşünüyor. Aslında bu fikir, kanser ve Crohn hastalığı tedavisinde kenevir kullanımına dair araştırmalara dayanıyor.
GERÇEK: Bu tip eserleri çok sık duyuyoruz, daha da çok duymaya devam edeceğiz lakin endüstriyel tıp bu şekilde eser geliştirmeye alışkın değildir. Bitkisel eserlerdeki etken unsur; bitkinin bulunduğu toprak tipi, içerdiği mineral, aldığı güneş, su, gübre, hasat vakti üzere pek çok etkenden etkilenir. Kenevir üzere genel eserlerin içindeki etkiyi gösterecek unsur de değişir. Bu nedenle şu bitki şuna iyi gelir üzere genellemeler çok hakikat değildir.
Argüman 5: Adaçayı ve ebegümeci karışımı koronavirüse karşı hem kollayıcı hem de tedavi edici
Almanya Duisburg Essen Üniversitesi Tıp Fakültesi Viroloji Enstitüsü Öğretim üyesi Vu Thuy Khanh Le-Trilling ve arkadaşları yaptıkları bilimsel çalışmada adaçayının koronavirüse karşı hem gözetici hem de tedavi edici özellikte olduğunu ortaya koydu. Makalede, Covid-19’a karşı esirgeyici özelliğinden ötürü adaçayının gargara olarak kullanılması da önerildi.
Bilimsel makalede ayrıyeten adaçayının Amerikan Besin ve İlaç Dairesi (FDA) kayıtlarında muteber bir bitki olduğuna da değinildi. Ada çayıve ebegümeci bitkisinin antiviral tesirine dair kayıtların Avrupa İlaç Ajansı’nda da (EMA) yer aldığı söz edildi. Covid-19’a yakalanmamak için adaçayı ve ebegümeci karışımıyla yapılacak gargaranın sabah öğlen akşam kullanılmasını tavsiye eden İbrahim Saraçoğlu da bu bahiste birebir fikirde.
GERÇEK: Bakın su ile bile gargara yapsanız teoride virüsün yapışmasını engelleyebilirsiniz. Ancak virüs de boğazda açıkta sizin gargara yapmanızı beklemiyor. Ağzımıza hortum bağlayacak halimiz de yok. Virüs reseptöre süratlice saniyeler içinde bağlanıyor, üstelik süratle hücre içine girip çoğalmaya başlıyor.
Bitki özlerinin üremeyi durdurucu tesiri olabilir lakin hepimizin bildiği üzere olağan kurallar altında yani insan bedeninde tesiri ne olacak bilinmez. Zira virüs bedene girdiği anda tükürükte amilaz var, bununla parçalanmayan bir yapıda olmalı. Bu işin enzim kısmı, en basiti… Ağız florası var, buradaki bakterilerin salgıladığı bir sürü enzim var. Virüsün bunlar ile stabil kaldığının, tesirli olduğunun gösterilmesi lazım, bu o kadar kolay değil. Bunların hepsinin ne yazık ki işlenmiş molekül olarak çalışılması lazım. “Ebegümeci lakin nereninki? Hangi hasat?” üzere liste uzar sarfiyat. Bu tip eserlerin her halükarda işlenmiş molekül haline gelmesi lazım ki işe yarasın.
Sav 6: Boğaz pastili koronavirüsün akciğere inmesini engelliyor
İtalya’da Covid-19 testi olumlu çıkan ama semptom göstermeyen 39 kişi, beş altı kişilik kümelere ayrılarak hepsi üzerinde direkt virüsü öldürme tesiri olan pastiller denendi. Pastili kullanan bireylerde hastalığın 3’üncü ve 7’inci günlerinde tekrarlanan PCR testleri sonucunda, her bir kümedeki olumlu olay sayısında düşüş gözlendi. Bu pilot çalışmada kullanılan pastillerin içinde nar kabuğu ekstraktı içeren Pyhtorelief CC’nin salınımı daha uzun sürdüğünden daha tesirli olduğu tespit edildi. Çalışma sonucunda, pastillerin virüsün birinci kuluçka yeri olan mukozadaki virüsleri öldürerek hastalığın bulaşıcılığını azaltabileceği öne sürülüyor.
GERÇEK: Bilhassa çinko +2 içeren pastillerde çinko, parmaksı proteine bağlanarak RNA polimeraz inhibiayonu ile virüsün üremesini durduruyor. Virüsün çoğalması durduğu için akciğere inmesi de önlüyor. Korunma ve tedavide de faal bir formül. Tedavi alanlarda virüs yükünü de azaltmak için kullanılabilir.
Onedio
