Geçtiğimiz günlerde toplumsal medyada viral olan ve haber sitelerinde velev gazetelerde kendine yan bulan kimi haberler gerçeği yansıtmıyor.
Gelin, bu haberler neymiş ve işin aslı nasılmış daima birlikte görelim.
Teyit.org işbirliği ile…
1. “Aşağıda konum alan bu görselin LC Waikiki'nin LGBTİ+ zıddı yeni reklam amblemini gösterdiği iddiası”
Toplumsal medyada yayılan bir teze nazaran paylaşımlardaki görsel, giyim markası LC Waikiki’nin yeni logosunu gösteriyor. Görselde üzerindeki gökkuşağından siyah bir şemsiyeyle korunan çekirdek aile figürü görülüyor. Bilhassa Twitter’da süratle yayılan paylaşımlardan teki 11 binden fazla beğeni aldı.
Fakat tez yanlış. Markanın sitesinde logonun değişmediği görülebiliyor. Tez konusu görsel ise uzun devrandır internette paylaşılan bir tasarım.
Görsel LGBTİ+ tersi siyasetlere destek veren kurum ve bireyler tarafından farklı sloganlar eşliğinde birçok kere paylaşılmış.
2017 yılında İspanyolca bir içerikte ve Lehçe bir tişört basıncında tıpkı tasarımı görmek mümkün. LGBTİ+ zıddı siyasetleri destekleyen bireyler ve kurumlar, LGBTİ+ bireylerin klasik aile yapısı için tehdit oluşturduğuna yönelik tezlerini lisana getirmek için buna misal birçok görsel kullanıyor.
Bunlara ek olarak, markanın internet sitesi ve resmi toplumsal medya hesaplarında teze husus olan görselin kullanılmadığını, mevcut logolarının kullanılmaya devam edildiğini görebiliyoruz.
Link
2. “Çocuk ticareti yaptığı söylenen Wayfair firmasına ilişkin yasaklanan reklamın ortaya çıktığı iddiası”
Wayfair isimli çevrimiçi bir mobilya firması, yüksek fiyatlı eserleri üzerinden çocuk ticareti yapmakla suçlanmıştı. Sosyal medyada paylaşılan birtakım gönderilerde mekan alan bir görüntünün ise Wayfair firmasının yasaklanan reklam sinemasını gösterdiği argüman edildi. Birebir argüman, birçok haber sitesinde de bahis edildi.
Gelgelelim argüman akıllıca değil. Wayfair’e ilişkin olduğu söylenen reklam montajlanmış. Reklam sinemasının özgünü ise, lojistik firması FedEx’e ilişkin ve 2018 yılında firma tarafından paylaşılmış.
Wayfair'e ilişkin olduğu tez edilen bu reklam sinemasının, aslında FedEx firmasına ilişkin olduğu bilakis görsel arama yoluyla görülebiliyor.
Reklam, FedEx’in YouTube kanalında 2018’de yayınlanmış. Başkaca montajlanan Wayfair reklamı, yepyeni FedEx reklamının yanında bir oldukça düşük çözünürlüklü.
Montajlanan Wayfair reklam medyasında, FedEx’e ilişkin yepyeni reklamdan birtakım kısımlar kesilip noktasına kimi imajlar de eklenmiş. Bu yüzden FedEx reklamı bir dakikayken, montajlanan medya lakin 26 saniye.
Link
3. “Emekli maaşının gaz lambası fitilindeki fiyat değişimine nazaran yapıldığı iddiası”
Toplumsal medyada yayılan kimi paylaşımlarda, gazyağı lambası fitilinin TÜİK’in pahalılık orantılarını ve münasebetiyle emekli maaşına yapılan artırım orantısını etkilediği tez edildi.
Emekli maaşı artırımının günümüzde tasarrufu yaygın olmayan gazyağı lambası fitilindeki fiyat değişimine nazaran belirlendiği belirtilen paylaşımlarda, bu eserin fiyatının 5,81 TL’den 5,99’a yükseldiği tabir edildi. Kimi paylaşımlarda ise yeni fiyatın 6,5 TL olduğu yazıldı.
Gelgelelim tez hakikat değil. Gazyağı lambası fitili fiyatında, tezdeki üzere bir değişim yok. Emekli maaşına yapılan artırım da fitil fiyatındaki artıştan farklı. Gazyağı lambası fitili TÜİK’in pahalılık sepetinde bile değil; yani pahalılık ve maaş artırımları bu eserin fiyatından etkilenmiyor.
Emekli maaşlarına toplumsal medya paylaşımlarındaki fitil fiyatlarına nazaran artırım yapılmış olsaydı 5,81 TL’den 5,99 TL’ye çıkan fitil fiyatına nazaran yüzde 3; 6,5 TL’ye çıkan fitil fiyatına nazaran de yüzde 11'lik artırım yapılmış olması gerekirdi.
Halbuki Haziran ayında açıklanan pahalılığa nazaran TÜFE’de 2020 yılı Haziran ayında bir evvelki aya nazaran yüzde 1,13, bir evvelki yılın Aralık ayına nazaran yüzde 5,75 artış oldu. Bu durumda Bağ-Kur ve SSK emeklilerinin maaşlarına yüzde 5,75 artırım yapılacak.
Memurlara bu yılın birinci yarısında uygulanan toplu mukavele doğrultusunda maaşlara yüzde 4 artış yapılmıştı, aradaki yüzde 1,75’lik fark da memur ve memur emeklilerinin maaşlarına yansıtılacak. Yani bu pahalılık ve artırım nispetleri da incelediğimiz tezdeki orantılarla uyuşmuyor.
Ayrıca Güncel TÜFE sepetinde gazyağı lambası fitili bulunmuyor. TÜİK veritabanından derlediğimiz 2011-2020 yılları arası TÜFE sepeti ve fiyat değişimleri dökümanında da gazyağı lambası fitiline rastlanmıyor.
Link
4. “TRT Çocuk’da yayınlanan Babamın Gölgesi isimli bir çizgi sinemada Arapça öğretildiği iddiası”
Toplumsal medyada paylaşılan birtakım gönderilerde, TRT’nin çocuk kanalında yayınlanan Babamın Gölgesi isimli çizgi sinemada çocuklara Arapça öğretildiği argüman edildi. Hoca ve mekteplinin taraf aldığı sahneden bir imajın paylaşıldığı birtakım gönderilerde tahtada yazılan sözlerin Arapça olduğu öne sürüldü.
Lakin tez gerçek değil. Babamın Gölgesi isimli çizgi sinema 1915 Çanakkale Savaşını mevzu ediniyor. Çizgi sinemada Arapça öğretilmiyor. Tahtada ise eski Türkçe “Ali ata bak” yazıyor.
18 Mart 2020'de TRT Çocuk'ta yayınlanmaya başlayan Babamın Gölgesi isimli bu çizgi sinema, çocuklara Çanakkale tarihini öğretmeyi amaçlıyor.
Imalat şirketi tezlerin akıllıca olmadığını, çizgi sinemada paylaşılan kısımda tahtada eski Türkçe “Ali ata bak”, “Bak Ali bak” yazdığını açıkladı. Çizgi sinemanın dördüncü kısmından alınan sahnede, 1915 yılının temel eğitiminden bir kesit bölge alıyor.
Babamın Gölgesi'nde 1915 Çanakkale Savaşı’nda babalarını cepheye göndermiş bir ailenin hikayesi bahis ediliyor. İstanbul Üsküdar’da yaşayan ailenin hayatıyla birlikte 1915 yılının mahalle kültürü, toplumsal etraf ve eğitim kurumlarına dair örneklerin taraf aldığını söyleyen YD Prodüksiyon, kısımda tarihi seyre münasebetli olarak devir alfabesinin tercih edildiğini aktardı. Latin alfabesine geçiş 1928 yılındaki harf devrimiyle gerçekleşmişti.
Sonuç olarak 1915 yılını anlatan Babamın Gölgesi isimli çizgi sinemada çocuklara Arapça öğretilmiyor. Tahtada Türkçe sözler devrin alfabesiyle yazılmış.
Link
5. “Türkiye'nin Suriye'deki yaralı erleri denize attığını gösteren bir medya olduğu savı.”
Toplumsal medyada paylaşılan bir gönderide Türkiye’nin Suriye’de yaralanan erleri helikopterle Akdeniz’e attığı sav edildi. Arapça sözlerle paylaşılan imajlarda ardı açık bir helikopterden düşen kişiler görülebiliyor.
Gelgelelim argüman hakikat değil. Bu medya, 2018 yılında Rusya’da bir havacılık kulübü tarafından düzenlenen hava dalışını gösteriyor.
2018'de Rusya'da yapılan atlayış Aerograd Kolomna isimli bir kulüp tarafından organize edilmiş. Kulüp tarafından paylaşılan medyadaki bahsi geçen sahne net olarak görülebiliyor.
Aerograd Kolomna’nın Facebook sahifesinde aktiflik öncesinde ve sonrasında çekilen birçok manzara mevcut. 20 Temmuz 2018 tarihli bir gönderide atlayış yapacak ekibin hazırlıkları ve atlayış anı kaydedilmiş.
Imajlar, “Meksika Covid-19 kurbanlarını denize attı” teziyle Hindistan ve Sri Lanka üzere devletlerde de dolaşıma girdi. AFP ve Boomlive tarafından yapılan tahlillerde argümanın sahih olmadığı tabir edildi.
Sonuç olarak medya Türkiye tarafından Akdeniz’e atılan erleri göstermiyor. Imgeler bir Rusya’da düzenlenen bir hava dalışından.
Link
Bu içerikler de ilginizi çekebilir
Onedio
