Geçtiğimiz günlerde toplumsal medyada viral olan ve haber sitelerinde hatta gazetelerde kendine yer bulan kimi haberler gerçeği yansıtmıyor. Alışılmış, biz birinci evrede bunun tam aksisi olduğunu düşündük.
Gelin, bu haberler neymiş ve işin aslı nasılmış daima birlikte görelim.
Ayrıntılara geçmeden, bir evvelki içeriğimizi de şöyle bırakalım;
Teyit.org işbirliği ile…
1. “Bu fotoğrafın Kemal Kılıçdaroğlu'nun SSK'da genel müdürken sahip olduğu özürlü kartını gösterdiği iddiası”
Toplumsal medyada paylaşılan bir görselin Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) önderi Kemal Kılıçdaroğlu’nun Toplumsal Sigortalar Kurumu’nda (SSK) genel müdürüyken sahip olduğu özürlü kartı gösterdiği tez edildi. Kullanıcılar görseli paylaşırken ekseriyetle “Suç duyurusu: şu kepazeliğe bakınız. SSK müdürü iken kendine sakat kartı çıkarmış, vergi vermemek için” tabirlerini kullanmış. Dolanımdaki kart görselinde yer alan “yüzde 99 kör” ibaresi de dikkat çekiyor.
Lakin argüman yanlış. Kılıçdaroğlu’na atfedilen kart, montajlanarak oluşturulmuş. Kemal Kılıçdaroğlu’nun vesikalığı 1994’te çekilmiş bir fotoğrafından, kimlik kartının kalanıysa İbrahim Karaoğlu isimli öbür birinin kimliğinden alınmış.
Kemal Kılıçdaroğlu’nun olduğu ileri sürülen karttaki kimi bilgilerin hakikat olduğu, CHP önderinin biyografisinin yer aldığı rastgele bir internet sitesinden görülebiliyor.
Lakin kart üzerinde birkaç yanlış detay var. Örneğin kartın üst kısmında el yazısıyla “Konya” yazıyor. Kılıçdaroğlu’nun özgeçmişlerine bakarak, Konya’da hiç yaşamadığı ve çalışmadığı söylenebilir.
Sav görseli arama motorlarının bilakis görsel arama özelliği ile aratıldığında İbrahim Karaoğlu isimli Twitter kullanıcısının 17 Kasım 2017’de paylaştığı bir kart fotoğrafına ulaşılıyor.
Sonuç olarak CHP önderi Kemal Kılıçdaroğlu’nun olduğu sav edilen ve üzerinde “yüzde 99 kör” ibaresi olan özürlü kartı montajlanarak oluşturulmuş. Kart üzerindeki fotoğraf Kılıçdaroğlu’nun 1994’te bir aktiflikte çekilen fotoğrafından alınmış, kartın geri kalanı ise İbrahim Karaoğlu isimli bir kişinin SSK sicil kartından.
Link
2. “Yunanistan'ın Atatürk'ün konutunu ziyarete kapattığı iddiası”
Bazı internet sitelerinde yer alan haberde, 24 Temmuz 2020’de Ayasofya’da kılınan Cuma namazıyla eş vakitli olarak Mustafa Kemal’in Selanik’teki meskeninin Yunanistan tarafından bakım nedeniyle üç günlüğüne kapatılacağı sav edildi.
Lakin Atatürk’ün Selanik’teki meskeninin Ayasofya ile temaslı olarak Yunanistan tarafından kapatıldığı argümanı hakikat değil. Bahsi geçen konut Türkiye’nin Selanik Başkonsolosluğu’na bağlı ve yapılacak çalışma evvelden duyurulmuş.
Husus hakkında Selanik Başkonsolosluğu tarafından 21 Temmuz 2020'de yapılan duyuruya ulaşmak mümkün. Duyuruda Atatürk Evi’nin, gerçekleştirilecek bakım nedeniyle 24-27 Temmuz 2020 tarihleri ortasında ziyarete kapalı olacağı söz ediliyor.
Bunlara ek olarak Atatürk’ün 1881’de doğduğu müze halindeki konut bugün Selanik Başkonsolosluğu ile birebir yerleşke içinde yer alıyor. Selanik Başkonsolosluğu’nun internet sitesinde yer alan bilgilere nazaran müze Türk toprağı sayılıyor. Yani müze Yunanistan’a bağlı bir kurum değil. Müze hakkında Kültür Bakanlığı’nda yer alan bilgilerden yapının konsolosluğun bir kesimi olduğu doğrulanabiliyor.
Selanik Başkonsolosluğu yetkilileri de müzenin Yunanistan’la bir alakasının olmadığı, mülkiyetin Türkiye’de olduğunu söz etti. Kararların ise Kültür Bakanlığı ve Dışişleri Bakanlığı ile ortak alındığının da altı çizildi. Sonuç olarak Atatürk Evi’nin Yunanistan tarafından kapatıldığı tezi yanlışsız değil.
Link
3. “Bu fotoğrafın Yunanistan'da Ayasofya için yarıya indirilen bayrağı gösterdiği iddiası”
Toplumsal medyada ve kimi haber sitelerinde paylaşılan bir fotoğrafın, 24 Temmuz’da Ayasofya’nın ibadete açılması nedeniyle Yunanistan’ın yas duyuru edilmesi vesilesiyle yarıya indirilen bayrağı gösterdiği tez edildi.
Lakin argüman gerçek değil. Fotoğraf 2018 yılındaki yangınlar nedeniyle duyuru edilen ulusal yas sonrası yarıya indirilen bayrağı gösteriyor.
Bu görsel, birinci olarak Associated Press'in 26 Temmuz 2018 tarihli bir haberinde yer alıyor. Yunanistan'da 2018'de çıkan yangınların bahis edildiği haberde, görsel hakkında bilgi verilmiş.
Atina’daki Akropolis’te bulunan bayrağın 25 Temmuz 2018'de ülkede yangınlardan ötürü duyuru edilen üç günlük ulusal yas nedeniyle yarıya indirildiği bilgisi paylaşılmış. Ayrıyeten burada fotoğrafın AP muhabiri Theodora Tongas tarafından çekildiği belirtilmiş.
Yunanistan’da Temmuz 2018’de başşehir Atina yakınlarında orman yangını çıkmış, 80’e yakın insan hayatını kaybetmişti. Ülke tarihinin en büyük felaketi olarak görülen yangınlar nedeniyle, ülkede üç günlük ulusal yas duyuru edilmiş, bayraklar yarıya indirilmişti. Sonuç olarak fotoğraf 24 Temmuz 2020’den değil.
Link
4. “TOGG'dan Britanya basınında 'çığır açan birinci yerli otomobil' olarak bahsedildiği iddiası”
Pek çok internet gazetesinde paylaşılan bir haberde, Britanya basınında yerli araba TOGG’dan “çığır açan otomobil” olarak bahsedildiği sav edildi.
Habere nazaran The Telegraph gazetesi, günün değerli gelişmelerini aktardığı haberinde “Türkiye'nin çığır açan birinci yerli arabası TOGG’un mühendislik, tasarım ve üretim merkezinin temel atma merasimi, Türkiye’de Bursa’nın Gemlik ilçesinde gerçekleştirildi” tabirlerini kullanmıştı. The Telegraph’ın haberinden bir ekran imgesi, TOGG’un resmi Twitter hesabından da paylaşıldı.
Fakat tez yanlışsız değil. Metinde “çığır açan” tabiri kullanılmadı. “Groundbreaking ceremony”, “temel atma töreni” manasına geliyor. Ayrıyeten açıklama The Telegraph'a ilişkin değil, birinci olarak Anadolu Ajansı fotoğraf açıklamasında bu cümleyi kullanmış.
Pek çok haberde karşılaştığımız “Groundbreaking ceremony” tamlaması, fizikî olarak gerçekleşen, somut bir temel atma merasimlerine işaret ediyor.
The Telegraph’taki fotoğrafın açıklamasında yer alan “Groundbreaking ceremony for engineering, design and production center for Turkey’s first indigenous car TOGG is held in Gemlik district of Bursa, Turkey” cümlesinin tam çevirisi şu halde:
“Türkiye’nin birinci yerli arabası TOGG’un mühendislik, tasarım ve üretim merkezinin temel atma merasimi, Türkiye’de Bursa’nın Gemlik ilçesinde gerçekleştirildi.”
Ayrıyeten The Telegraph’ta yer aldığı sav edilen cümle, gazetenin özgün açıklaması değil. Bu görsel, 18 Temmuz 2020’de birebir açıklamayla Anadolu Ajansı’nın fotoğraf bilgi tabanına eklenip Anadolu Images resmi Twitter sayfasından birebir açıklama ile 19 Haziran’da tweet atılmış. Yani The Telegraph bu açıklamayı fotoğraf kaynağından direkt almış.
Link
5. “1930 yılında 1 TL'nin 100 dolar olduğu iddiası”
Toplumsal medyada paylaşılan ve Teyit’e ihbar olarak gönderilen paylaşıma nazaran 1930 yılında 1 Türk Lirası (TL) 100 ABD Doları ediyordu. Buna nazaran tarım ve endüstriye değer veren Türkiye yabancı paraları da “ezerek” kıymet kazanmıştı.
Lakin argüman yanlışsız değil. Bahsi geçen tarihte 1 dolar 2,12 TL’ye karşılık geliyordu.
Mevzu hakkında “Türkiye’de Uygulanan Kur Politikaları” başlıklı akademik bir çalışmaya ulaşmak mümkün. Araştırma vazifelisi Bahar Ulu tarafından kaleme alınan makalede Cumhuriyet periyodundaki dolar ve sterlin kurlarından da bahsedilmiş.
Tabloya nazaran 1930 yılında ortalama dolar kuru 2,12 TL imiş. Benzeri halde o yılın ortalama sterlin kuru ise 10,32 TL olmuş. Ortalama döviz kurları 1929’da yaşanan global ekonomik krizin tesiriyle 1929 ila 1932 yıllarında artış göstermiş. Sonrasında 1,26 TL’de sabit bir seyir izlemiş. (sf. 186)
Prof. Dr. Feridun Ergin tarafından yazılan “Birinci Dünya Savaşı’nda ve Atatürk Devrinde Fiyatlar ve Gelirler” başlıklı öteki bir makalede de döviz kurlarına değinilmiş. Ergin’in çalışmasında 1930 yılında ortalama dolar kurunun 212 kuruş yani 2,12 TL olduğunu belirtmiş.
Link
Bu içerikler de ilginizi çekebilir;
Onedio
