Doç. Dr. Elif Parıltı Karalar… Bu yıl 7.’si verilen Sabri Ülker Bilim Ödülü’nün sahibi bu genç sıra dışı bilim bayanı. Fevkalade bir mesleği var. Bilkent Üniversitesi Moleküler Biyoloji ve Genetik Bölümü’nden mezun olduktan sonra doktora çalışmalarını University of California, Berkeley’de ve doktora sonrası çalışmalarını Stanford Üniversitesi’nde tamamladı.
Parlak bir gelecek önünde uzanırken o eşi ile birlikte ülkeye dönüş kararı aldı. 2014 yılında Koç Üniversitesi Moleküler Biyoloji ve Genetik Bölümü’nde araştırma laboratuvarını kurdu. Üstelik 3 çocuk annesi. Prof. Dr. Gökhan Hotamışlıgil’in tarifi ile ‘biyolojinin karanlık köşelerinde kalan sorulara karşılıklar arayan bilim kadını’. Pekala nasıl bu noktaya geldi? Hayalleri, gayeleri?
KANSERDEN AZ HASTALIKLARA…
Sabri Ülker Bilim Mükafatı Merasimi, başkanlığını Prof. Gökhan Hotamışlıgil’in yürüttüğü ve Harvard Sabri Ülker Metabolik Araştırmalar Merkezi tarafından düzenlenen Metabolizma ve Ömür Sempozyumu’nda gerçekleştirildi. Mükafatın sahibi Koç Üniversitesi Moleküler Biyoloji ve Genetik Bölümü’nden öğretim üyesi Doç. Dr. Elif Işık Fırat Karalar yaptığı çalışmalarla hücre bölünmesi ve bağlantısında kritik rol oynayan sentrozom ve silyum olarak bilinen hücre yapılarının nasıl oluştuğuna ve vazife yaptığına yanıt arıyor.
Karalar, “Hücre biyolojisinin bu temel sistemleri az genetik hastalıklardan kansere uzanan geniş bir yelpazede bozukluklar gösteriyor ve bu alandaki çalışmalar yeni teşhis ve tedavi yollarına ışık tutuyor” diyor.
Mühendis bir baba ve mesken hanımı bir annenin çocuğu. Biyoloji ilgisinin ve bilime yönelmesinin birinci adımları Ankara Fen Lisesi devrinde atılmış. Bunu çok önemsiyor, “Gençlerin STEM’e (fen, teknoloji, mühendislik, matematik alanları) ilgilerinin artırılması için fen liseleri, TÜBİTAK yarışları, teknofest’ler kıymetli. Bunları muhafazalı geliştirmeliyiz” diyerek…
Doktora hocasından disiplinli ve dikkatli çalışmayı, açık bilimin ve bağımsız çalışmanın değerini, oğullarından sabırlı olmayı öğrendiğini söylüyor.
MUVAFFAKİYET DALGA DALGA YAYILIR
Türkiye’ye dönüş pekala? “Aslında daima aklımızdaydı ancak karar veremiyorduk. Koç Üniversitesi’ne bir konuşma yapmam için çağrıldığımda ‘gel burada çalış’ teklifini aldım. Araştırmalarıma devam edebileceğim bir ortam olduğunu gördüm. Motivasyon, öğrenciler… Türkiye’de de yurtdışında da yararlanabileceğiniz yığınla fon var. Evet kolay değil fakat benim karakterim sorunu ortaya koymak yerine probleme tahlil bulmaya odaklı” diye özetliyor.
Karalar, çok ödüllü, memleketler arası ağları hakikat kullanan biri. Hücre iskeleti araştırmaları kapsamında Avrupa Komisyonu’ndan 1.5 milyon Avro’luk bir fon aldığını söylüyor. 2019 yılında Avrupa Moleküler Biyoloji Örgütü’nün (EMBO- European Moleculer Biology Organization) Genç Araştırmacılar Programı’na seçildi ve bu programa seçilen birinci Türk bilim insanı oldu. Bu stil muvaffakiyetler aslında bir dalga üzere yayılır. Türkiye’de çok iyi bir insan kaynağı var. Bizde bir şey yapılamaz, zati Türkiye’ye vermezler üzere önyargıları yıkmak ismine kıymetli. Eminim ki devamı gelecek” diyor.
Hayali, gayesi daha evvel hiç bilinmeyen yeni bir molekül ya da yeni bir tedavi usulü keşfetmek.
‘BİLİM BAYANLARINA DAYANAK ÇOK ÖNEMLİ’
Mesleğinin tahminen de en şiddetli periyodunda 3 çocuk. Birincisi Berkeley’de doktora öğrencisi iken. “Oğlum 2 haftalıkken laboratuvara döndüm. Mikroskop odasına gidip süt sağıyordum. Şanslıydım zira takviye olan eşim ve ailem vardı” diyor ancak şunu da vurguluyor: Ancak bilimle uğraşan bayanlara mesleklerinin başında verilecek takviyeler çok değerli. Kurumların bunu sağlaması, örneğin kreş, esnek çalışma saatleri, mentorluk programları üzere takviyeler çok değerli. Bilhassa daha yolun başında olan doktora öğrencilerine.
Türkiye’ye dönmekten asla pişman değil. Tam aykırısı memnun. Nedenini “Uluslararası düzeyde görünürlüğü olan araştırmalar üzerine çalışıyorum. Çalışmalarımı her yerde kabul ettirebiliyorum. Bunun rahatlatıcı tesiri çok büyük. Ayrıyeten çocuklarım büyükanneleri ve büyükbabaları ile birlikteler. Bu onların gelişimi açısından önemli” diye açıklıyor.
Cumhuriyet