Türkiye’nin Gündemi Z Kuşağı: ‘Kontrolleri Zor ve Öngörülemezler’

Z nesli, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın CHP Genel Lideri Kılıçdaroğlu’nu eleştirirken söylediği sözlerle birlikte bir defa daha Türkiye’nin gündemine geldi.

Erdoğan’ın “SSK’nın başında bulunduğu vakit hastanelerde hastalarımızın ne hale düştüğünü Z jenerasyonu bilmiyor…” halindeki kelamlarının akabinde Z jenerasyonu toplumsal medyada günlerce konuşuldu.

Euronews Türkçe’den Dilek Gül‘ün haberine nazaran gelecek telaşı, işsizlik ve ekonomik meseleler bu jenerasyon ile adeta bütünleşmiş durumda.

Maya Vakfı’nın Smartlook Analytics laboratuvarı ile birlikte gerçekleştirdiği bir çalışma, Z jenerasyonunun gelecek tasasının evvelki nesillere nazaran daha yüksek olduğunu söylüyor. 

Bu jenerasyon aldıkları eğitimin gelecekte kendilerine rahat bir ömür sunmayacağına inanıyor.

Gezici Araştırma şirketi, geçen yıl Türkiye genelinde yaptığı son anket çalışmasında “Gelecek Z neslinin elinde” tespitini yaptı.

Z nesline ilişkin araştırma raporunda Z jenerasyonunun yüzde 76,4‘ü adalet, demokrasi, söz ve fikir özgürlüğü, liyakat, israf, sanat üzere kavramları değerli bulduğu belirtiliyor. 

Ankete nazaran, AB’yi destekleyenlerin oranı Z neslinde yüzde 78,6 iken X ve Y jenerasyonlarında bu oran yüzde 35,6.

Ayrıyeten, Z jenerasyonunun insan hakları, hayvan hakları, cinsiyet ayrımcılığı üzere hususlarda hassas olduğu, haklar konusunda eşitlik temelli bir anlayışa sahip olduğu tabir ediliyor.

Anketin sonuçlarını değerlendiren Gezici Araştırma Merkezi Lideri Murat Gezici, ırk, lisan, din, cinsiyet, mezhep üzere ögelere çok değer vermeyen Z jenerasyonunun yüzde 15,7’si namaz kılma, oruç tutma üzere dini inançlarının gerekliliklerini yerine getiriyorken, yüzde 55,8’si bu gereklilikleri yerine getirmediğini söylüyor. Yüzde 28,5’i ise inançsız.

Üsküdar Üniversitesi Sosyoloji Bölümü’nden Doç. Dr. Barış Erdoğan, Z neslinin tek modüllü bir yapı olarak düşünülmesine karşı.

Bu nesli incelerken toplumdaki bölünmelere ve toplumsal sınıflara dikkat etmek gerektiğini tabir eden Erdoğan, ”Merdiven altı atölyelerde çalışan bir gençlik ile orta-üst sınıf ömür alanlarından gelen gençlik tıpkı jenerasyon içinde anılsalar da vaktin ruhunu farklı yaşarlar.” diyor.

“Z jenerasyonu gençliği Türkiye’de internet teknolojileriyle doğmuş birinci nesildir. Onlar daha evvelki jenerasyonlar üzere bilgiye alışılageldik iktidar merkezinden değil, denetimi dahi mümkün olmayan çok farklı kaynaklardan alarak ulaşmaktadırlar. İstedikleri bilgiye direkt ulaşabilme özgürlüğü onlarda fevkalade bir özgüven duygusu yaratmaktadır. Bu nedenle denetimleri güç ve ön görülmezdiler. Bilgiyle cep telefonları, tabletleri aracılığıyla kurdukları tek başına direk münasebet onları bireyci davranış kalıplarına daha fazla itmektedir.”

Yeditepe Üniversitesi Sosyoloji Kısım Lideri Prof. Dr. Demet Lüküslü, nesillere ait isimlendirmelere ve genellemelere karşı kimi saiklerle çıkıyor.

“Ben ‘Z kuşağı’ tanımlamasını kullanan bir araştırmacı değilim. Z jenerasyonu tanımlaması benim araştırmalar yaptığım gençlik sosyolojisi açısından da pek kullanılan bir kavram değil, daha çok pazarlama ve insan kaynakları alanında kullanıldığını söyleyebiliriz. Fakat biliyorum medyada Z nesli tanımlaması pek bir tanınan. Sanıyorum pek çok şahsa bu tanımlama çok daha kolay geliyor. Ayrıyeten siyasetçiler ortasında da epey tanınan olduğu anlaşılıyor. Z harfine nasıl geldik derseniz.. 1965-1980 doğumluların “X” nesli olarak isimlendirilmeleri bu jenerasyona atfedilen bilinmezlik ile ilişkiliydi ve sonrasındaki isimlendirmeler Latin alfabesinde X’i izleyerek Y ve Z oldu. X nesli bağımsız, kuşkucu, teşebbüsçü ve rekabetçi bir nesil olarak tanımlanırken 1980-1995 ortası doğumlu Y nesli ise çoklu görev/iş yapabilen, özgürlükçü, otorite aksisi ve tatminsiz olarak tanımlandı. 1995-2015 doğumlular ise Z jenerasyonu olarak tanımlanırken şeffaf, doğrucu, otorite tanımayan, tüketici ve tatminsiz olarak tanımlanıyorlar. Bu literatüre ise gençlik sosyolojisi ve antropolojisi, jenerasyon isimlendirmelerinin ve genellemelerin sıkıntılı olduğunu söyleyerek ve tarihî kırılımların tüm dünyada birebir periyotta eş vakitli yaşanmadığını argüman ederek karşı çıkıyor.”

Bu neslin toplumdan hürmet görmek yahut yetişkin olabilmek için iyi bir iş bulabilmeye kıymet verdiğine değinen Lüküslü, gençlerin ülke iktisadı ya da işsizlik üzere sıkıntılarla yakından ilgili olduğu görüşünde.

Prof. Dr. Demet Lüküslü bu gençlerin apolitik olarak tanımlanmasına da karşı. ‘’Siyasal alanda kimi şeyleri değiştiremeyeceklerini düşündükleri için çaba etmiyorlar’’ diyor.

‘’1980 sonrası nesil apolitik olarak tanımlanageldi lakin bu tarif epey sıkıntılı. Ben birinci olarak doktora tezim için 2000’li yılların başında 1980’lerde doğmuş gençlerle görüşmeler yaptım ve doktora tezimde de gençler apolitik yargısına karşı çıktım. Gençler siyasete büsbütün ilgisiz değiller, ülkede ve dünyada neler olup bittiğini aslında takip ediyorlar.

Fakat siyasal alanı kirli, yalnızca çıkarların konuştuğu bir alan olarak gördükleri için de uzak kalmayı seçtikleri bir alan. Ayrıyeten da siyasal alanda kimi şeylerin değiştirilmesinin çok sıkıntı olduğunu düşündüklerinden, girip gayret etmekten de imtina ettikleri bir alan üzere kimi bulgulara varmış, siyasetle ilgilenmiyor, apolitik üzere görünen tavrın bizatihi kendisinin siyasete bir tenkit getirdiğini ve bu açıdan da siyasal bir tavır olduğunu ileri sürüyordum. Bu durum anketlerde ortaya çıkan bir durum değildi, bunun için gençlerle nitel, derinlemesine araştırmalar yapmanıza gerek vardı. Bugünün genç nesli yani 1990’ların ikinci yarısı ve 2000’lerin başında doğan gençler için ise yeniden misal formda apolitik tanımlamasının yapılamayacağını düşünüyorum.’’

Türkiye’deki siyasi partilerin gençlerin gereksinimleri, problemleri ve beklentilerine dair nasıl gençlik siyasetleri ürettiklerini soran Lüküslü, siyasal partilerin bugünün genç neslinin muhtaçlıklarını karşılamaktan, sıkıntılarına tahlil bulmaktan çok uzakta olduğunu kanaatinde.

Lüküslü, bilhassa gençlerle yaptığı görüşmelerde sıkıntıların çözülmeyeceğine dair ümitsizliğe ve geleceksizliğe sık sık şahit olduğunu lisana getiriyor.

‘’Son devirde Boğaziçi Üniversitesi öğrencileri tartışmalarında da bir kere daha gördüğümüz üzere siyasal partiler gençlerin ümitsizliğini, kederlerini ya da öfkelerini, isyanlarını anlayamadıkları üzere onları dinlemekten ve ne istediklerini manaya eforundan da çok uzaklar. Genç jenerasyon bu açıdan kendisini bahtına terk edilmiş olarak hissediyor. Üstelik Türkiye tarihinde pek çok kere gördüğümüz üzere gençlik algısı bir ikilik üzerinden ilerliyor. Bir tarafta makbul gençler, ülkenin geleceği olacak gençler var iken bir başka tarafta tehlikeli, tehdit olarak algılanan gençler var. Lakin bu ikilik bir madalyonun iki yüzü üzere işliyor. Birileri kesinlikle ülkü gençler olarak tanımlanırken birileri kesinlikle tehdit olarak görülebiliyor. Son olarak Boğaziçi Üniversiteli öğrenciler örneğinde de gördüğümüz üzere bu tanımlama büyük bir süratle değişebiliyor. Ülkenin en iyi üniversitesinde okuyan parlak öğrenciler iken bir anda kendinizi bir tehdit olarak algılanırken bulabiliyorsunuz.’’

Üsküdar Üniversitesi Sosyoloji Bölümü’nden Doç. Dr. Barış Erdoğan’a nazaran de Türkiye’deki klasik siyasi partilerin onlarla bağ kurması sıkıntı. Zira Z jenerasyonu kendilerini sabit ideolojik kalıpların içinde tanımlamıyorlar.

“Bu neslin siyasete ilgisiz olduğu yanlış bir kanıdır. Evet klâsik, siyasi parti çatısı altında yapılan siyasete ilgisizler. Gündelik siyaseti takip etmiyorlar. Büyük konular olarak sınıflandırılan hususlar ilgilerini çekmiyor, onların mana dünyasında kıymetli yer teşkil etmiyor. Bu jenerasyonun bireylerini solcu, sağcı, muhafazakar diye tanımlamak genelde güç. Onların melez ve akışkan kimlikleri var. Günümüz çağdaş siyasetinin alanı esasen bu sembolik siyasetin çok ötesinde. Z nesli içinde siyasetin görece ilgisiz kaldığı hayvan hakları, etraf sıkıntıları, bayana yönelik şiddet üzere bahislere hassas değerli bir kesim var. Örgütlü bir siyaset anlayışları olmasa da bu jenerasyon kendi alanlarına, ferdî özgürlüklerine müdahale edilmesinden hiç hoşlanmıyor. Bunları korumak için örneğin toplumsal medya üzerinden çok süratli formda merkezsiz birliktelikler oluşturabiliyorlar.”