Türkiye’de temel gıda fiyatlarındaki artışlar salgın periyodunda vatandaşları zorluyor. Zabıtalar marketlerde fiyat kontrolü yapıyor, artış yapanlara cezalar kesiliyor. Pekala bu fiyat artışlarının nedeni ne? Hükümet neler yapıyor? Uzmanlar atılan adımlar için ne diyor?
Türkiye’de son günlerin en kıymetli gündem hususu besin fiyatlarındaki olağandışı artış.
Meyveden zerzevata, bakliyattan ete kadar süratle yükselen eserlerin fiyatları el yakıyor.
Türkiye yüzde 20.6’ya ulaşan besin enflasyonuyla OECD şampiyonu durumunda.
Artırım haberleri ile ucuz eser kuyruğu haberlerine her gün bir yenisi daha ekleniyor.
İktisat idaresi ise birinci iş olarak fahiş fiyat artışı uyguladığı gerekçesiyle 375 firmaya yaklaşık 12 milyon lira ceza kesti.
Pekala fiyatlar neden yükseliyor?
Hususla ilgili besin üreticileri ve sanayicilerle görüşen Hürriyet’ten Burak Coşan‘ın edindiği izlenimlere nazaran pahalılığın ardındaki ana etken, hammadde fiyatlarındaki artış ve yükselen maliyetler.
Bölüm temsilcileri ile konuştuklarını belirten Coşan’a nazaran fiyatların artmasında tesirli olan 5 madde şöyle:
-
Pandemi nedeniyle ülkeler ürettiğini stoklama yoluna gitti.
-
Pandemi tesirlerini azaltmak için uygulanan ‘bol para’ siyaseti nedeniyle hammadde fiyatlarında yükseliş yaşandı.
-
Döviz kurlarındaki artış fiyat yükselişinde tesirli oldu.
-
Üreticinin artan girdi maliyetleri, son ürünlere zam olarak yansıdı.
-
Spekülatif hareketler ve stokçuluk.
Erdoğan’dan esnafa: Vatandaşa zulmetmeyin
Geçtiğimiz cuma günü fiyat artışlarıyla ilgili konuşan Cumhurbaşkanı Erdoğan esnafa seslenerek, bu sürecin bu türlü devam ettirilmesi halinde “ağır cezalar” uygulanabileceğini söyledi.
Besin Komitesi’nden ‘Erken İhtar Sistemi’ kararı
Erdoğan’ın açıklamaları öncesinde, Hazine ve Maliye Bakanlığı, Besin ve Ziraî Eser Piyasaları İzleme ve Kıymetlendirme Komitesi toplantısında, fahiş fiyatlara karşı “Erken İhtar Sistemi” kurulması kararı alındığını açıkladı.
“Komitenin, besin ve alkolsüz içecekler kümesinde ileriye dönük üretim ve fiyat gelişmelerini öngörebilmesini kolaylaştıracak data tabanlı çalışmaları sürdürmesi kararlaştırılmıştır” denilen açıklamada “Bu kapsamda, ziraî eserler ve besin piyasalarındaki gelişmeler konusunda vakitli kararlar almaya yarar sağlayacak bir Erken İhtar Sistemi’nin oluşturulmasına ait teknik altyapı çalışmaları Komiteye sunulmuş ve kurumlar ortası işbirliğinin çerçevesi belirlenmiştir” denildi.
Fiyatlar düşer mi? Uzmanlar ne diyor?
Ekonomist Barış Soydan’ın T24‘te yer alan değerlendirmesine göre fiyat artışlarının kısa vadede durması mümkün görünmüyor.
Soydan “Fiyatlar düşecek mi? Olağan ki hayır zira sıkıntılar birkaç soruşturmayla çözülemeyecek kadar derinde. Klasik tabiriyle “yapısal” sözlerini kullandı.
Geçmiş yıllarda bu alanda yapılan çalışmaların hiçbirinin sonuca ulaşamadığına dikkat çeken Soydan şunları yazdı:
“Gıda enflasyonuyla gayrette yaşanan başarısızlık aslında “Erdoğanomics”in temel özelliklerini yansıtıyor:
-
Temel sıkıntılar ve kök nedenler tespit edilemiyor.
-
Tespit edilenlerde tahliller üretilemiyor.
-
Üretilen tahliller siyasi telaşlar yahut iş bilmezlik üzere nedenlerle hayata geçirilemiyor.
-
Kalıcı ve yapısal tahlil oluşturulamayınca “iç düşmanlar” üretiliyor ve baskıcı (konjonktürel) önlemlerle tahlil üretilmeye çalışılıyor.
Besin enflasyonuyla uğraşın başarısızlığı, yapısal ıslahatların bu ülkede neden yapılamadığının ve bu iktidarın neden yapısal ıslahat yapamayacağının çok net bir göstergesi ve örneği. Domatesi üretip vatandaşının konutuna sağlıklı ve uygun fiyata ulaştıramayan bir hükümet eğitim ıslahatını başarabilir mi?”
“Gıda enflasyonunun nedeni plansızlık ve politikasızlık”
Tarım editörü İrfan Donat ise Bloomberg’deki yazısında üretimde plansızlık devam ettiği sürece sorunun çözülmeyeceği görüşünde.
Tarım dalı adına alınan bir kararın hayata geçmesi ve uygulamanın sonuçlarını görebilmek için en az 2-3 yıllık bir süreye muhtaçlık olduğunu vurgulayan Donat, Besin Komitesi’nin fiyatları düşürecek karar ve atılımlarının geçici tahliller sağlayacağının altını çizdi.
Donat’ın yazısından ‘Gıda Enflasyonu’ ile ilgili olan kısım şöyle:
“Önce bir tespitte bulunalım.
En kolay haliyle söylememiz gerekirse…
Ziraî üretim ve pazarlama tarafındaki orta ve uzun vadeli plansızlık ve siyasetsizlik “neden”, besin enflasyonu ise “sonuç”tur.
Bizler genelde daima “sonuç” üzerine odaklanıp “neden” kısmını pas geçiyoruz.
Sonucu değiştirmenin yolunun nedenleri çözümlemekten geçtiğini ısrarla ya anlamak ya da görmek istemiyoruz.
O yüzden dönemsel bazda farklı tarım ve besin eserleri için arz-talep-fiyat dengesizliğini yıllardır kronik halde konuşup duruyoruz.
Hasebiyle üretimdeki plansızlık, desteklemelerdeki işlevselsizlik, maliyetlerdeki yönetilemezlik ve satış ve pazarlama kanallarındaki aksaklık gibi sıkıntılar devam ettiği sürece ‘sonuç’ pek değişmeyecektir: Besin Enflasyonu
Hele bir de buna “pandemi” ve “olumsuz iklim şartları” üzere ‘bonus niteliğindeki sorunları‘ eklediğinizde iş daha da dallanıp budaklanacaktır.
Piyasayı denetim etmeniz bir yana, takip etmeniz bile zorlaşacaktır.
Bugün, içinde bulunduğumuz durumun özeti budur.”
Onedio
