Meteoroloji Genel Müdürlüğü’nün eylül ve kasım ayları ortasındaki üç aylık ve kasım ayı kuraklık haritalarına nazaran, Türkiye’nin değerli kısmının yağış almadığı, fevkalâde, çok şiddetli ve şiddetli kuraklık yaşandığı görüldü. Uzmanlar su kaynaklarının korunması için bilhassa yüzde 75-80’i bulan yabanî ziraî sulamanın tehlikelerine dikkat çekti.
Meteoroloji Genel Müdürlüğü, Standart Yağış İndeksi (SPI – Standardized Precipitation Index) metoduna nazaran 2020 Eylül-Ekim-Kasım ayları meteorolojik kuraklık tahlili ve Olağanın Yüzdesi (PNI – Percent of Olağan Index) metoduna nazaran, son üç aylık ve 2020 Kasım ayı meteorolojik kuraklık durumuna ait haritalar yayımlandı.
Haritalarda, Türkiye’nin büyük kısmının fevkalâde, çok şiddetli ve şiddetli kuraklık yaşadığı görülüyor. Global ısınma, tarımda yüzde 75-80’in üzerinde yırtıcı ziraî sulama kullanımı, baraj-göletler, zirai ilaç kalıntıları, evsel ve sanayi atıklar nedeniyle kirletilmesi üzere nedenlerle tatlı su kaynakları ve göllerin süratle yok olduğu, son yıllardaki yağışların giderek azalmasıyla da büyük bir kuraklık tehdidi yaşandığı kaydedildi.
“Çölleşmeyle ilgili adımlar sağlılı değil”
Son üç aydaki bilgilere ait değerlendirmede bulunan Antalya Ticaret Borsası Lideri Ali Çandır, iklim değişikliğinin tesirlerinin yıllardır söylenegeldiğini belirterek, “Bizde de 70’li yıllardan itibaren erozyonla gayrette olumlu adımlar atılmaya başlandı. Lakin çölleşmeyle ilgili adımların sağlıklı atılabildiğini söylemek mümkün değil. Ne toplum olarak biz buna hazırlık yapabildik, ne de kamu öngörerek bu işle ilgili gerekli planları yapabildi” dedi.
Bilhassa besin eserlerine ulaşımda riskin arttığı bu periyotta Türkiye’de beklenenin çok altında yağış alındığının görüldüğüne dikkat çeken Çandır, “Bu manada gerek kamu, gerek yurttaşlar olarak daha hassas olmalı, suyumuzu daha dikkatli tüketmeliyiz. Tahminen de bu türlü bir durumda tüketim alışkanlıklarımızı değiştirerek, daha az suyla üretilen eserleri üretmenin yollarını bulmalıyız” diye konuştu.
“Bir kilo domates 184 litre su”
Kimi eserlerin üretimi için kullanılan su ölçüleriyle ilgili çarpıcı örnekler veren Ali Çandır, “1 kilo domates için 184 litre, 1 kilo havuç için 133 litre, 1 portakal (100 gr) için 50 litre, 1 elma (100 gr) için 70 litre, 1 kilo kırmızı et için 15 bin 455 litre (813 damacana), 1 hamburger (150 gr biftek) için 2 bin 325 litre, 1 kilo kahve için 21 bin litre, 1 fincan kahve (7 gr) için 140 litre suya ihtiyaç var. Bugün yediğimiz 1 kilo domates, yalnızca 1 kilo domatesten ibaret değil. 1 kilo domates yemek için 184 litre su tükettiğimizi unutmamalıyız ve israf etmememiz gerekiyor” dedi.
Türkiye’deki suyun yüzde 75’inin ziraî sulamada kullanıldığını, büyük kısmının de yırtıcı sulama sistemleri olduğunu anlatan Çandır, “Bu bahiste Tarım ve Orman Bakanlığı 2021 yılı için sulama yatırımlarını önceledi. Bu olumlu bir gelişme. Bu manada bütün ziraî alanlarda kişisel sulama yerine toplu sulama sistemlerinin organize edilmesi, ziraî sulamada tasarrufun birinci basamağını oluşturacaktır” dedi.
“Ülkenin yüzde 80’inde meteorolojik kuraklık var”
İklim değişikliğinin yalnızca su olarak görülmemesi gerektiğini de vurgulayan Çandır, “İklim nedeniyle verimlilik düşüşleri yaşanması riski de var. Bilhassa kar yağışı ve soğuk olmadığı takdirde zararlılarla gayrette de oldukça zorlanabiliriz. Son üç ay düşük giden yağışın, rekolte iddialarını de olumsuz etkileyeceği öngörülmektedir. Örneğin zeytinde rekolte tahminiz mayıs ayındaki çöl sıcakları nedeniyle yüzde 30 düşük olacakken, son üç ayda yağış olmaması rekoltedeki kaybı yüzde 50-60’a kadar yükseltti” dedi.
Türkiye Tabiatını Muhafaza Derneği (TTKD) bilim danışmanı Dr. Erol Kesici ise Meteoroloji’nin, birçok ülkeden çok daha başarılı sonuçlar veren bir kurum olduğunu söyledi. Dr. Erol Kesici, son üç aylık kuraklık haritalarına bakıldığında, Türkiye’de kuraklığın üç temel etkeninden biri olan iklimsel kuraklığın kelam konusu olduğunu açıkladı. Türkiye’nin birçok yerinin, neredeyse yüzde 80’inin meteorolojik kuraklıkla karşı karşıya olduğunu kaydeden Dr. Kesici, ülkede son 60 yılda, 70’e yakın doğal gölün kuruduğunu söyledi.
Ziraî ve hidrolojik kuraklık
Meteorolojik kuraklığa ek olarak Türkiye’de çok oranda hidrolojik ve ziraî kuraklık yaşandığını belirten Dr. Kesici, “Bu üç kuraklık birbirine bağlı. Örneğin meteorolojik kuraklık olunca dünyanın en değerli doğal su kaynakları bulunan ülkemizde doğal göller, göletler ve ırmaklarda suya artan taleple birlikte sularımız çok kullanımla azalmaktadır. Bunun yanında tarımda suyumuza nazaran bilimsel kurallar doğrultusunda üretim metotlarını uygulamamız gerekmektedir. Hidrolojik kuraklık göller, göletler ve derelerde suların azalmasına, ülkemizde yaşanmakta olan ziraî kuraklığa neden olmaktadır” tabirlerini kullandı.
Göl, gölet, dere, çay üzere kaynakların su düzeylerinin korunması ve bu kaynakların yüzde 80 oranında kullanımına neden olan ziraî üretim metodundan vazgeçilmesi gerektiğini söyleyen Dr. Kesici, “Bilinçli tarım yapılarak bu kaynakların kurumasına mahzur olunursa, bu bölgelerde nemin artması, yağışın da artmasına neden olacaktır. Bu prensip çok kolay bir suyun döngüsü yahut suyun çevrimi prensibidir. Birçok ülkede yer altı, yer üstü doğal su kaynaklarının kirletilmemesi, şuurlu kullanımı sonucu meteorolojik kuraklık önlenebilmektedir. Elbette ülkemizde de bütün dünyada olduğu üzere meteorolojik kuraklığa neden olan şartlardan bir tanesi de sera gazı oluşumu, global ısınma” diye konuştu.
“Esas sorun bilim dışı ziraî sulama”
Birçok tarım alanı ve doğal meranın yapıya açılmasının da suyun toprak tarafından tutulmasını engellediğini anlatan Dr. Kesici, “Suyu tutacak en kıymetli doğal yapılarımız çalılar, otlar, ağaçlardır. Sellerin önlenmesi de doğal olarak suyu depo eden dere, çay ve doğal göllerin kurutulmaması ve korunmasıdır. Global ısınma elbette dünyada olduğu üzere buna tesir etmekteyse de bizim ülkemizde en kıymetli sorun dünyanın en güçlü su kaynaklarına sahip olmamıza karşın bu kaynaklarımızın ilkel tarımla yok edilmesidir” dedi.
Birtakım insanların su tasarrufunu çeşmeyi açık bırakmamak, duş alırken yahut diş fırçalarken daha az su kullanmak üzere örneklere bağladığını kaydeden Dr. Kesici, “Elbette bunlar değerlidir ve yapılmalıdır. Lakin temel sorun ziraî sulama ve ülkemizin birçok yerinde olduğu üzere ana şebekelerdeki su kaçakları muhakkak göz gerisi edilmemesi gereken temel noktalardır. Çeşmeden kullandığımız su gelişen teknolojiye nazaran aç-kapa sistemiyle pek hoş ayarlanabilirken, ne yazık ki ülkemizin birçok yerinde yüzde 80’e varan ve bu durumun giderek artacağını da belirtirsek, çok ve bilim dışı ziraî sulamadan kaynaklanmaktadır. Bu derin su ve toprak kaybına neden olmaktadır” diye konuştu.
Onedio
