İngiliz sinemasının önde gelen isimlerinden direktör Alan Parker 76 yaşında hayata veda etti. Parker bir devir Türkiye’nin başını çok ağrıtan “Midnight Express”in de direktörüydü.
Ailesinin yaptığı yazılı açıklamada İngiliz direktörün Cuma sabahı hayatını kaybettiği bildirildi.
Sinemaları ortasında “Fame”, “Evita” ve “The Commitments” üzere üretimler da bulunan Parker'in çektiği sinemalar toplamda 19 Bafta, 10 Altın Küre ve 10 Oscar mükafatı kazandı.
Alan Parker'ın sinema seyahati
Alan Parker işçi sınıfı bir ailenin oğlu olarak 1944 yılında Londra’da doğdu. Sinemaya atılmadan evvel çeşitli reklam ajanslarında metin müellifliği yapan Alan Parker 1960’ların sonunda reklam direktörlüğüne geçiş yaptı.
Kurucularından olduğu reklam yapım şirketi mükafatlar kazanan Parker yılar sonra, o periyot İngiltere’de gerçek dürüst bir sinema bölümü olmadığını söyleyerek direktörlüğe reklamdan başlamanın en iyi seçenek olduğunu belirtecekti.
Sinemada birinci direktörlük çalışması yalnızca çocuk oyuncularla çektiği bir gangster müzikali olan “Bugsy Malone”du.
Şimdi 13 yaşındaki Jodie Foster ile 15 yaşındaki Scott Baio’nun başrollerini paylaştığı sinema çocuklar kadar büyüklerin de beğenisini kazandı ve Cannes Sinema Festivali’nde Altın Palmiye için yarıştı.
Alan Parker’ın ismini daha geniş kitlelere tanıtacak sinema ise senaryosunu Oliver Stone’un yazdığı ve En Âlâ Senaryo ile En Uygun Müzik kollarında Oscar kazanan “Geceyarısı Ekspresi” (“Midnight Express”) oldu.
Türkiye'de mahpusa giren ve 5 yıl kalan Billy Hayes rolünü Brad Davis canlandırmıştı.
Amerikalı bir uyuşturucu kaçakçısının İstanbul’da yakalanıp mahpusa atılmasını bahis alan ve gerçek bir hadiseden hareketle çekilen sinema Türkiye’deki hapishanelerin insanlık dışı bir durumda olduğunu gösteren ve mahpusa atılan Amerikalının çektiği zulmü perdeye taşıyan bir sinemaydı.
“Geceyarısı Ekspresi”nin gösterime girmesinin akabinde tüm dünyada imajı kötü halde bozulan ve anlatılanların bir kısmı yanlışsız olsa bile haksız biçimde yalnızca makus yanları öne çıkarılan Türkiye resmi seviyede sineması kınadı ve yurt içinde gösterimi yasaklandı. Bu yasaklama kararı yurt dışında daha da büyük bir negatif reaksiyona yol açacak ve Türkiye tahminen de haklıyken haksız pozisyona düşecek; sansürcü yaftası yiyecekti.
Yıllar sonra hem senaryonun müellifi Oliver Stone hem de kıssanın gerçek kahramanı, yani Türkiye’de mahpusa atılan uyuşturucu kaçakçısı Billy Hayes sinemadaki abartılar için özür dileyeceklerdi.
Alan parker ise anılarında sinemaya dair niyetlerini şöyle paylaştı:
Alan Parker’ın farklı sinema cinslerine yöneldiği mesleği her seferinde aşikâr bir kalite çıtasını tutturdu ve 80’li yıllarda üst üste ses getiren sinemalar çekti.
“Pink Floyd The Wall” sinemasının başrolünde Bob geldof yer alıyordu.
Pink Floyd kümesinin satış rekorları kıran “The Wall” albümünden hareketle çektiği rock müzikal “Pink Floyd: The Wall” hem başrolündeki Bob Geldof’u büyük bir üne kavuşturdu hem de genç neslin hafızasında derin izler bıraktı. Albümdeki tüm müzikleri çabucak hemen albümdeki sırayla birbirine eklemlendiği ve ortaya giren animasyonlarla alabildiğine etkileyici sahneleriyle devleşen sinema tipinin eşsiz örnekleri ortasına girdi.
“The Wall”dan çabucak evvel tekrar müzik odaklı bir sinemaya imza atan (bu sefer daha pop ve dans yüklü “Fame”), 1982 tarihli “Shoot the Moon” ile berbat giden bir evliliği tasvir ettiği bir dramayla izleyici karşısına çıkan Parker, 1984 yılında Vietnam Savaşı temalı “Birdy” ile bir kere daha büyük yankı uyandırdı.
Matthew Modine ve Nicolas Cage’in başrollerini paylaştığı sinema Vietnam Savaşı’nda cepheye gitmiş iki askerin travmatik bir devir sonrası meskene dönüşlerinde yaşadıkları mental zorlukları ele alıyordu ve bilhassa Matthew Modine’in oyunu çok beğenilmişti.
Sinema Cannes Sinema Festivali’nde Altın palmiye’den sonra en kıymetli ödül olan Heyet Büyük Ödülü’nü aldı.
Korku-gerilim çeşidinde bir sinema olan “Angel Heart” ile Robert de Niro’ya unutulmaz rollerinden birini veren (usta aktör Şeytan rolündeydi) Alan Parker bir defa daha ustalığını gösterdi ve Mickey Rourke, Lisa Bonnet üzere isimlerin başrolleri paylaştığı sinema süratle kült statüsüne ulaştı.
Çabucak akabinde gelen “Mississippi Yanıyor” (“Mississippi Is Burning”) ise 60’lı yıllarda ABD’de tüm yakıcılığıyla süren ırkçılığı ele alan sert bir sinemaydı ve birçoklarına nazaran Parker’ın başyapıtıydı.
“Mississippi Yanıyor”da başrolleri Willem Dafoe ve Yine Hackman paylaştı.
6 kısımda Oscar’a aday olan sinema En Düzgün Manzara Direktörü kolunda heykelciğe ulaşırken, gerçek hadiselerden hareketle çekilen sinemanın başrollerindeki Willem Dafoe ile Yine Hackman’ın üst seviye oyunculukları tüm izleyenlerin hayranlığını kazanıyordu.
90’lı yıllara tekrar müzik odaklı bir sinemayla giren Alan Parker mesleğinin en keyifli ve eğlenceli sinemalarından “The Commitments”da İngiltere’nin küçük bir emekçi kentinde siyahlara mahsus soul müzik icra eden bir küme beyaz gencin müzik maceralarını anlatıyordu.
Sinema periyodun gençleri ortasında çok tanınan oldu ve sinemanın soundtrack albümü en az sinemanın kendisi kadar ilgi gördü, önemli satış sayılarına ulaştı.
Sahneden uyarlanan bir müzikal olan “Evita”da başrolü Madonna’ya veren Alan Parker bu tercihi yüzünden çok eleştirilse de kararından dönmedi ve Arjantin yakın tarihinde çok kıymetli bir yeri olan ve çok da tartışılan bir politik bir figür olarak hafızalarda yer eden Eva Peron’un hayat kıssasını beyazperdeye taşıdı.
1999 tarihli edebiyat uyarlaması “Angela’s Ashes” ve 2003 tarihli “The Life of david Gale” Parker’ın son sinema çalışmaları oldu.
Sir unvanına sahip olan ve uzun bir hastalık periyodunun sonunda hayata veda eden Alan Parker geride 5 çocuk ve 7 torun bıraktı.
Emrah Kolukısa / Cumhuriyet
Onedio
